ORIGINAL_ARTICLE
زبان شناسی و اخلاق عرفانی
چکیده یکی از دانشهای نوپا در دنیا و به ویژه در کشور ما، دانش معنیشناسی است که از شاخههای زبانشناسی به شمار میآید. متون اسلامی اعم از قرآن و حدیث و مطالب عرفانی حاوی نکات اخلاقی و کدهای اخلاقی فراوان است. متأسفانه در سالهای اخیر با وجود تحقیقات ارزنده در تمام شاخههای علوم اسلامی، پژوهش قابل قبولی راجع به معنیشناسی اخلاقی- عرفانی نشده است. اینجانب در اصل مقاله تصمیم دارم تصویری روشن از معنیشناسی اخلاقی- عرفانی را برای علاقهمندان به اخلاق عرفانی بیان کنم تا مشتاقان به ارزش و اهمیت این پژوهش پی برند. معنیشناسی اخلاقی در پی روشن کردن مفاهیم و کدهای اخلاقی است که از دیرباز در زبان عربی و متون ادب فارسی وجود داشته است. عارفان اسلامی به پشتیبانی قرآن و حدیث به دستاوردهای بسیار ارزشمندی در این زمینه رسیدهاند، لیکن همهی این دستاوردها روشمند نیست و کار معناشناسی اخلاقی- عرفانی، تنظیم حوزهی معناشناسی واژگانی است که هرچند واژه به صورت یک سیستم یا لایه یا حلقه یا میدان، ایدهای کامل و علمی در تکامل اخلاقی کلونی و سیستماتیک را نشان دهند. بدیهی است مثالهایی که در متن مقاله خواهد آمد، برگرفته از قرآن یا متون حدیث و منابع عرفانی فارسی و عربی خواهد بود. ان شاء اللّه این روش جدید بتواند فصل تازهای در تولید علم اخلاق، آن هم اخلاق دینامیکی ایجاد نماید.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21107_c6df1c99111746297cbc464564be46f7.pdf
2011-11-22
9
34
معنیشناسی
اخلاق
زبانشناسی
چندمعنایی
واژگان
عرفان
حلقوی
میدانی
نصرالله
شاملی
dr_nasrollahshameli@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
موضوعشناسی گزارههای اخلاقی قرآن
گزارههای اخلاقی موجود در متون، که در قالب جمله یا جملهها بیان شدهاند، به لحاظ ساخت، از موضوع و محمول ترکیب یافتهاند. محمول این گزارهها، از مفاهیم اخلاقیِ خوب و بد، باید و نباید، درست و نادرست و «وظیفه» تشکیل یافته است. در خصوص موضوع این گزارهها، با توجّه به اختلافات موجود در اخلاق فضیلت و اخلاق وظیفه، دیدگاههای متفاوتی ارایه شده است. پیروان اخلاق فضیلت، بر اساس اعتقاد به فضایل و رذایل نفسانی، بر صفات پایدار نفسانی به عنوان موضوع اخلاق و گزارههای اخلاقی تأکید دارند، در حالی که طرفداران اخلاق وظیفه، با نظر به اصول و قواعد رفتار، بر افعال اختیاری انسان اصرار می ورزند. در این جستار، دیدگاه قرآن را دربارهی موضوع گزارههای اخلاقی بررسی کرده و با ذکر شواهدی از آیات الهی، به این نتیجه دست یافتهایم که، احکام اخلاقی در قرآن، گسترهای فراتر از صفات و افعال اختیاری انسان را در بر می-گیرد و موضوع گزارههای اخلاقی عبارت است از انسان و ابعاد وجودی او. به بیان دیگر، در قرآن، مفاهیم هفتگانهیِ «خوب و بد»، «باید و نباید»، «درست و نادرست» و «وظیفه»، به ابعاد پنجگانهیِ «معرفتی»، «عاطفی»، «ارادی»، «فعلی» و «شخصیت و منش انسانی»، نسبت داده شده است.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21108_c716727bf1c63ca537afa1d805f563c5.pdf
2011-11-22
35
64
گزارههای ارزشی
گزارههای اخلاقی
ابعاد وجودی انسان
اخلاق فضیلت
اخلاق وظیفه
حسن
سراج زاده
h.serajzadeh@isca.ac.ir
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ساختارشناسی جامعهی اخلاقی مطلوب از دیدگاه علّامهی طباطبایی
جامعهی اسلامی، جامعهای است ارزشمند که در آن سعادت فرد با سعادت اجتماع پیوند خورده و میان مسؤولیتهای اجتماعی و ایمان اسلامی ارتباطی قوی و ناگسستنی به وجود آمده است و اخلاق اجتماعی و جامعهی مطلوب اخلاقی با مبانی مستحکم و ایدهآل، عامل حقیقی این ارتباط میباشد؛ زیرا اخلاق با ملکات نفسانی و تزکیهی نفس، اعمال فردی و روابط اجتماعی انسان ارتباط عمیق داشته، مستلزم همزیستی مسالمتآمیز و تعاملات پایدار عملی و درونی است. علّامهی طباطباییاز جمله اندیشمندانی است که در تفسیرالمیزان و اندیشههای فلسفی خویش بدین موضوع در ترسیم جامعهی مطلوب اخلاقی توجّه نموده و معتقد است: «جامعهای که در آن مبانی ارزشی و پایدار اخلاقی، که شکل دهنده حُسن خلق و رفتارهای صحیح در رابطه و تعامل با دیگران است، به عنوان یک اصل جداییناپذیر ایمانی و اعتقادی مورد توجّه قرار نگیرد، عواطف انسانی اعضای آن رو به انحطاط رفته، در نتیجه منجر به عدم اعتقادشان به مبدأ هستی و توحید الهی و نیز گسترش روز افزون فساد میگردد». سعی نگارنده در این مقاله آن است که به مهمترین مبانی ارزشی اخلاق در جامعهی مطلوب انسانی به مثابه ویژگیهای اصیل در استحکام و پایداری آن در اندیشه علّامهی طباطبایی اشاره نماید.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21109_be890396c6e52dbc08e83ef7151830d4.pdf
2011-11-22
65
88
قرآنکریم
اخلاق
جامعهی مطلوب انسانی
مبانی و ویژگیهای بنیادی اخلاقی
علّامه طباطبایی
سید مهدی
سلطانی رنانی
smahdi.soltani224@gmail.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
توجیه گزارههای اخلاقی
پژوهش حاضر تحقیقی در باب نحوهی توجیه گزارههای اخلاقی است. براساس تعریف سنتی، معرفت عبارت از باورِ صادق موجّه است. مؤلّفهی توجیه، بهمعنای داشتن دلیلی عقلانی برای باور، مورد توجّه اغلب معرفتشناسان بوده و وجود آن را برای معرفت داشتن ضروری دانستهاند. دربارهی چیستی توجیه و بیان ماهیت آن، اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد که این پژوهش در پی بررسی این دیدگاهها و اختلاف نظرهاست. در مقالهی پیش رو، پس از معرفی معرفتشناسی و شکاکیّت و اشارهی مختصر به اقسام آن، رویکردهای معرفتشناسان در باب توجیه بیان میگردد؛ سپس با توجه به تقابل معرفتشناسی اخلاق و شکّاکیت اخلاقی معرفتشناختی، نظریّات توجیه در فلسفهی اخلاق بیان میگردد و در پایان، موضع شکّاکان اخلاقی معرفتشناختی نیز در باب توجیه، بیان خواهد شد.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21110_1a9fdcf1ab2c0d6cfcca5d86c83163e3.pdf
2011-11-22
89
124
معرفت
معرفتشناسی
شکاکیّت
توجیه
مبناگرایی
انسجامگرایی
سمیه
ملکی
hirckaniyom_1364@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
اکرم
نوری زاده
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تکثّر در آراء اخلاقی علّامه طباطبایی1
مرحوم علّامه طباطبایی در سه کتاب خود چهار مبنا و نظریهی اخلاقی را مطرح ساخته است. او در کتاب نهایه الحکمه فضیلتگرایی و در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نوعی منفعتگرایی و در تفسیر المیزان مصلحتگرایی اخروی و خداگرایی عارفانه را تبیین نموده است. نقدها و بررسیهای مطرح در این زمینه و میزان اهمیت هریک از آنها از نظر علّامه مباحث دیگر این مقاله را تشکیل میدهد. به نظر میرسد ایشان برای انسانهای مختلف در شرایط مختلف و با دیدگاهها و سطوح مختلف، اخلاقی را معقول یا مقبول دانسته که برای دیگران معقول یا مقبول نیست و ترجیح قایل شدن برای هریک از این دیدگاهها جهت همهی انسانها با دیدگاههای متفاوت از نظر علّامه دلیل واضحی ندارد.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21111_e3f86727faca636f13d629068a9dcde6.pdf
2011-11-22
125
154
فلسفهی اخلاق
امور حقوقی
امور اعتباری
عقل نظری
عقل عملی
متکلّمین
نسبیت اخلاق
اشاعره و معتزله
محمد
نصر اصفهانی
m_nasr_esfahany@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تربیت یا تزکیه چالشی بزرگ در اخلاق اسلامی
نهاد اصلی که در کشور ما و سایر کشورهای اسلامی مسؤولیت بسترسازی، رشد و شکوفایی ابعاد جسمی و روحی کودکان و نوجوانان را بر عهده دارد، در فارسی «وزارت آموزش و پرورش»، و در عربی «وزاره التربیه و التعلیم» نام گرفته است. مسؤولیت اصلی این سازمان، آموزش اطلاعات علمی لازم و پرورش جسمی و روحی نسلهای نو برای تحقق ملکات فاضله و هنجارهای برآمده از ارزشهای اخلاقی جامعه معرفی میشود. نگارنده در این مقاله با به چالش کشاندن بخش «پرورش» سازمان مزبور، این نامگذاری را پدیدهای منفی و منجر به نتایج خطرناک دانسته و بر آن است که با توجه به نقش نامها و مفاهیم در سمت دادن به حرکتهای اجتماعی، پیامدهای منفی این نگرش را مورد تحلیل قرار دهد.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21112_541f07e4a0179bb8ec5cae06a4dc7db0.pdf
2011-11-22
155
169
آموزش
پرورش
تربیت
تزکیه
محمد
خاقانی
muhammadkhaqani@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
محبّت، فضیلت برتر در اندیشهی اخلاقی توماس آکوئیناس
محبّت و دوستی در فلسفه اخلاق، از مهمترین فضایل محسوب میشود. ارسطو دوستی را مکمل فضایل میداند و فیلسوفان مسلمان و مسیحی، مثل ابن مسکویه و توماس آکوئیناس محبت و دوستی را مهمترین فضیلت تلقی میکنند. آکوئیناس آن را برترین فضیلت دینی میداند و ابن مسکویه معتقد است با وجود محبّت، از عدالت بینیاز میشویم. این مقاله به تحلیل و بررسی محبت به عنوان فضیلت برتر در اندیشهی اخلاقی توماس آکوئیناس میپردازد. آکوئیناس در حالی که در تبیین نظریهی فضیلت خود، از جمله در تبیین دوستی و دیگر فضایل، از ارسطو بسیار الهام گرفته است، سعی میکند دیدگاه خود را به کمک ایدهها و آموزههای دینی مسیحیت تکمیل و تصحیح کند. طرح فضایل موهوبی و دینی در کنار فضایل اساسی ارسطویی از این جمله است. ایمان، امید و محبت، سه فضیلت دینیاند که برگرفته از آموزههای خاص مسیحیت میباشند و تنها عامل تحقق آنها، به گفتهی آکوئیناس، افاضه و ارادهی الهی است . وی محبّت را برترین فضیلت دینی و مبنای همهی فضایل میداند. در مقالهی حاضر، پس از تصویر فضیلت از دیدگاه اخلاقی توماس و بیان اقسام آن، نقش ، معنا و ماهیت فضایل دینی مورد بررسی قرار میگیرد. سپس به تبیین مفهوم، جایگاه و رابطهی محبت با دیگر فضایل، و دلیل برتری آن پرداخته میشود و در نهایت، بر این تأکید میشود که از دیدگاه آکوئیناس همهی فضایل از طریق محبت به خداوند است که معنا و مفهوم پیدا می کنند.
http://akhlagh.morsalat.ir/article_21113_e8639918fe59ee8119b45017d930dbf9.pdf
2011-11-22
171
196
فضیلت
محبّت
دوستی
عشق
آکوئیناس
فروزان
مصطفی منتقمی
fmostafa92@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
زهرا
خزاعی
z.khazaiei@ahoo.com
2
AUTHOR