چکیده: إنشائات غیرطلبی و چگونگی فهم گزاره‌های اخلاقیِ قرآن حسن سراج زاده
چکیده جمله‌ها و گزاره‌های اخلاقی، گزاره‌هایی مرکب از موضوع و محمول هستند که موضوع آن را انسان و ابعاد وجودی او و محمول آن را یکی از مفاهیم هفت‌گانه اخلاقیِ «خوب و بد»، «باید و نباید»، «درست و نادرست» و «وظیفه» یا آنچه شبیه به این مفاهیم‌اند، تشکیل می‌دهند. گزاره‌های اخلاقیِ قرآن معمولاً در قالب جملات خبری و انشایی ارایه شده‌اند. جمله‌های إنشایی نیز گاهی به شکل إنشاء طلبی، مانند امر، نهی، استفهام، تمنّی و ندا بیان می‌شوند و اموری، مانند افعال مدح و ذم، تعجّب، قَسَم، ترجّی، صیغه‌های عقود و ایقاعات، کم خبریه، رُبّ را در بر می‌گیرند. در این پژوهش سعی شده با توجه به ضرورت شناختِ روشمند و علمیِ مفاهیم و گزاره‌های اخلاقی در قرآن، إنشائات غیرطلبی قرآن به روش توصیفی‌تحلیلی، بررسی شوند تا چگونگیِ فهم گزاره‌های اخلاقی از آن‌ها معلوم شود. حاصل این تحقیق بیانگر این است که از مجموع إنشائات غیرطلبی، چهار قسم آن، یعنی افعال مدح و ذم، تعجّب، قَسَم و ترجّی بیشتر بر دو مفهوم اخلاقیِ «خوب و بد» دلالت دارند که با قرارگرفتن در محمول گزاره، جمله و گزاره اخلاقی را می‌توان تشخیص داد.
)