بررسی تطبیقی مؤلفه‌های اخلاقی نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت و اندیشۀ اسلام

نویسندگان

1 کارشناس ارشد، ارتباطات فرهنگی.

2 پژوهشگر، دکترای علوم قرآن و حدیث.

چکیده

بدیهی است که علوم انسانی در زندگی نظری و عملی انسان تأثیر بسزایی دارد؛ چراکه نوع نگاه محقق به انسان و آرمان‌های اخلاقی او مسائل فراوانی از قبیل موضوع و روش و کاربرد را در علوم انسانی معین می‌کند و از سوی دیگر، رفتارها و باورها و حتی احساس‌های افراد براین‌اساس شکل‌ می‌گیرد و تقویت می‌شود. ازاین‌رو بررسی علوم انسانی ضروری به‌نظر می‌رسد. در مقالۀ حاضر، برخی از مؤلفه‌های اخلاقی نظریهٔ انتقادی مکتب فرانکفورت از قبیل فردیت، آزادی، دین‌گرایی و خردگرایی که درحقیقت برگرفته از مبانی انسان‌شناسی اومانیستی این مکتب است، بررسی و درنهایت از نگاه دین اسلام و معارف حقۀ آن نقد خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


منابع
 
1.  قرآن کریم.##
2.  آدورنو، تئودور و ماکس هورکهایمر، دیالکتیک روشنگری، ترجمهٔ مراد فرهادپور، چ4، تهران: نشر گام نو، 1389. ##3. آدورنو، تئودور، علیه ایدئالیسم، ترجمهٔ مراد فرهادپور، چ2، تهران: نشر گام نو، 1388. ##4. ادگار، اندرو و پیتر سجویک، مفاهیم کلیدی نظریهٔ فرهنگی، ترجمهٔ مهران مهاجر و محمد نبوی، چ1، تهران: نشر آگه، 1387. ##
5.  احمدی، بابک، خاطرات ظلمت دربارهٔ سه اندیشگر مکتب فرانکفورت (والتربنیامین، ماکس هورکهایمر، تنودور آدورنو)، چ4، تهران: نشر             مرکز، 1387. ##
6.  ــــــــــ ، معمای مدرنیته، چ6، تهران: نشر مرکز، 1388. ##
7.  استریناتی، دومینیک، مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمهٔ ثریا پاک‌نظر، چ3، تهران: انتشارات گام نو، 1387. ##
8.  پین، مایکل، فرهنگ اندیشهٔ انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته، ترجمهٔ پیام یزدانجو، تهران: نشرمرکز، 1382. ##
9.  جعفری، محمدتقی، تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، چ1، تهران: دفتر خدمات حقوق بین‌الملل، 1370. ##
10.       جی، مارتین و هاری هوفناگلس، جامعه‌شناسی انتقادی در راه شناخت مکتب فرانکفورت، ترجمهٔ چنگیز پهلوان، چ1، تهران: انشارات نوید، 1358. ##
11.       دیل، هالینگ، تاریخ فلسفۀ غرب، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، چ7، تهران: انتشارات ققنوس، 1387. ##
12.       دیرکس، هانس، انسان‌شناسی فلسفی، ترجمهٔ محمدرضا بهشتی، چ2، تهران: انتشارات هرمس ، 1384. ##
13.       رجبی، محمود، انسان‌شناسی، چ1، قم: انتشارات مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی، 1385. ##
14.       صالحی امیری، سیدرضا، مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی، چ1، تهران: انتشارات ققنوس، 1386. ##
15.       عبدالله آبادی، فاطمه، «ارزیابی انتقادی روش شناختی مکتب فرانکفورت از دیدگاه صدرایی»، پایان‌نامهٔ کارشناسی‌ارشد رشتهٔ فلسفهٔ علوم اجتماعی، قم: دانشگاه باقر‌العلوم، 1392. ##
16.       فروم، اریک، روانکاوی و دین، ترجمۀ آرسن نظریان، چ5، تهران: انتشارات پویش، 1363. ##
17.       ــــــــــــ ، انقلاب امید، ترجمهٔ مجید روشنگر، چ1، تهران: انتشارات مروارید، 1368. ##
18.       ــــــــــــ ، انسان برای خویشتن، ترجمهٔ اکبر تبریزی، چ3، تهران: انتشارات بهجت، 1385. ##
19.       کانت، ایمانوئل، سنجش خرد ناب، ترجمهٔ میرشمس‌الدین سلطانی، چ3، تهران: 1387. ##
20.       لیتل جان، استیفن، نظریه‌های ارتباطات، ترجمهٔ سیدمرتضی نوربخش و دکتر سیداکبر میرحسینی، چ1، تهران: انتشارت جنگل، 1384. ##
21.       لوونتال، لئو، رویکردی انتقادی در جامع‌شناسی ادبیات، ترجمهٔ محمدرضا شادرو، چ1، تهران: 1386. ##
22.       مهدی‌زاده، سیدمحمد، نظریهٔ رسانه‌ها، چ1، تهران: انتشارات همشری، 1389. ##
23.       مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، چ13، تهران: انتشارات صدرا، 1375. ##
24.       ــــــــــــ ، آزادی معنوی، چ32، تهران: انتشارات صدرا، 1384. ##
25.       هورکهایمر، ماکس، خسوف خرد، ترجمهٔ محمود اکسیری فرد، چ1، تهران: انتشارات گام نو، 1389. ##
 
مقاله
1.  ابراهیمی، جعفر و دیگران، «مکتب فرانکفورت و نظریهٔ انتقادی»، پژوهش‌نامهٔ علوم اجتماعی، س1، ش4، زمستان1386. ##
2.  حسن‌پور، جمیل و منوچهر دهیادگاری، «اخلاق و سیاست از دیدگاه نظریهٔ انتقادی»، فصلنامهٔ تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهررضا، ش2، تابستان1388. ##
3.  حمیدیه، بهزاد، «بازشناسی فردگرایی و پیامدهای آن»، راهبرد یاس، س2، ش6، بی‌تا. ##
4.  زیمرمان، جنز، «مکتب فرانکفورت و دین»، ترجمهٔ محمدسعید عالی‌نژاد، اطلاع رسانی و کتابداری کتاب ماه دین، ش133و134، آبان و آذر1387. ##
5.  محمدی صیفار،مهدی، «مکتب فرانکفورت (نظریهٔ انتقادی)؛ ارزیابی انتقادی مبانی نظری (فلسفی)»، مجلهٔ معرفت فرهنگی‌اجتماعی، س4، ش3، تابستان1392. ##
6.  مصلح، علی‌اصغر و لیلا گل‌یار، «نظریۀ انتقادی فرانکفورت و نقد فرهنگ جدید»، نشریۀ پژوهش‌های فلسفی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، س52، ، ش214، پاییز و زمستان1388. ##
7.  مصباح، علی و محمدعلی محیطی اردکان، «بررسی مبانی انسان‌شناختی دیدگاه‌های اریک فروم»، مجلۀ معرفت فلسفی، س8، ش3، بهار1390.
منابع لاتین##
1.  Adorno, Theodor, The culture industry, London. Routledge, 1991. ##
2.  Geuss, Raymond, The Idea of a Critical Theory: Habermas and Frankfurt School, Cambridge University Press, 1981. ##
3.  Lamont Corliss, The Philosophy of Humanism, New York, Humanist Press, 1997. ##
4.  Marcuse, Hebert, One- Dimensional Man, London, Routledge Press, 1991. ##
5.  Mendieta, Eduardo, The Frankfurt School on religion, London, Routledge, 2005. ##
6.  Strik, Peter, Critical Theory.Politics and society, London, British library cataloguing, 2000. ##