«نگاهی به غایت گرایی قاعده نگر»

نویسنده

هیأت علمی داخلی پژوهشگاه قرآن و حدیث، گروه اخلاق کاربردی، قم.

چکیده

در اخلاق هنجاری، نظریه‌های وظیفه‌گرایانه در مقابل نظریه‌های پیامدگرایانه قرار می‌گیرند. درحالی‌که پیامد‌گرایی، اعمال درست را براساس غایت‌های خیر مشخص می‌کند، وظیفه‌گرایی مدعی است، غایت‌ها و وسیله‌های نیل به آن‌ها به‌خودی‌خود با عمل مرتبط‌اند و پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند؛ اما دراین‌بین، ویژگی‌های مهم دیگری نیز وجود دارند که تعیین‌کنندۀ درستی و نادرستی اعمال‌اند. پیامد‌گرایی به دو شاخۀ پیامد‌گرایی عمل‌نگر و پیامد‌گرایی قاعده‌نگر تقسیم می‌شود و هردو در این توافق دارند که اعمال را باید براساس نتیجه‌ها و پیامدهای آن‌ها ارزیابی کرد؛ اما در اینکه معیار اصلی ارزیابی چیست، اختلاف دارند. براساس پیامد‌گرایی عمل‌نگر، داوری و ارزیابی شخصِ فاعل یا قضاوت خود فرد، ملاک تعیین‌کنندۀ درستی یا نادرستی عمل است؛ اما براساس پیامدگرایی قاعده‌نگر، اصول کلی تعیین می‌کنند که انجام کدام عمل، درست است. در این مقاله پیامد‌گرایی قاعده‌نگر و انتقادهای وارد بر آن را بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


1)   پالمر، ماییکل، 1385، مسائل اخلاقی، ترجمۀ علیرضا آل‌ بویه، چ1، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.##
2)   صانعیی، منوچهر، 1368، فلسفۀ اخلاق در تفکر غرب، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. ##
3)   فرانکنا، ویلیام کی، 1376، فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، چ1، قم: انتشارات طه. ##
4)   مور، جورج ادوارد، 1385، مبانی اخلاق، ترجمۀ غلامحسین توکلی و علی عسگری یزدیی، چ1، قم:  پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ##
5)   هولمز، رابرت ال، 1382، مبانی فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ مسعود علیا، چ1، تهران: انتشارات ققنوس. ##
6)   وارنوکک، ج، 1368، فلسفۀ اخلاق در قرن حاضر، ترجمۀ صادق‌‌الله لاریجانی، چ2، تهران: دفتر نشر کتاب. ##
7)   وارنوکک، مریی،1380، فلسفۀ اخلاق در قرن بییستم، ترجمۀ ابوالقاسم فنائی، چ1، قم: بوستان کتاب. ##
8)  Darwall. Stephen, 2003, Consequentialism, London: Blackwell Publishing, First Edition. ##
9)  Gensler. Harry J, Earl W. Spurgin and James C. Swindal, 2004, Ethics (Contemporary Readings), New York: Routledge Publishing, First Edition. ##
10) Rachels. James, 2003, the Element of Moral Philosophy, New York: McGraw Hill Company, Fourth Edition. ##
11) Rawls. J, 1971, a Theory of Justice, Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press, First Edition.