تأثیرات اخلاقی استفاده از فضای مجازی بر پیوند زناشویی و روابط فرزندان در خانواده

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، مربی

2 دانشجوی کارشناسیارشد فلسفۀ اسلامی، دانشگاه اصفهان.

چکیده

این مقاله بر آن است تا برخی از تأثیرات اخلاقی استفاده از فضای مجازی را بر پیوند زناشویی و روابط فرزندان در خانواده برشمارد. بدین‌منظور، ابتدا تأثیرات اخلاقی فضای مجازی با روش کتابخانه­ای و به‌طور توصیفی- تحلیلی تبیین و سپس پیامدهای آن بر روابط زناشویی و فرزندان در خانواده بررسی شد.
یافته­ها نشان داد در کنار مزایای فضای مجازی، معایبی نیز وجود دارد. نداشتن آگاهی کافی دربارۀ فضای مجازی می­تواند آسیب­های اخلاقی زیادی را برای خانواده و روابط اعضای آن در پی داشته باشد. مطالعات بیانگر آن است که میان استفاده از فضای مجازی و آسیب ارزش­های خانوادگی رابطه وجود دارد؛ به‌گونه­ای‌که فضای مجازی موجب تغییراتی در گفتار، رفتار و اخلاق نسل جدید شده است. هرچه میزان استفاده از شبکه­های مجازی در خانواده بیشتر باشد، تعاملات خانوادگی کمتر می‌شود و سرمایۀ اجتماعی پیوند خانوادگی رو به زوال می­رود. امروزه با ظهور فناوری­های اطلاعاتی و ارتباطی نوین در فضای مجازی و حقیقی، حریم زندگی خصوصی ازنظر اخلاقی به مخاطره افتاده است. نتایج پژوهش نشان داد این تهدید می­تواند آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به جنبه‌های مختلف نظام خانواده وارد کند. شماری از این آسیب‌ها عبارتند از: تضعیف نقش خانواده به‌منزلۀ مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزندان، بی‌اعتمادی زوجین به یکدیگر، دروغگویی، افزایش فاصلۀ عاطفی و روحی زوجین و اعضای خانواده از یکدیگر، افزایش طلاق و هنجارشکنی‌های اخلاقی، ترویج عشق‌های مجازی، بی‌توجهی به مسئولیت­ها، تضعیف ارزش­های اخلاقی، افزایش ارتباطات نامشروع و ... .
 

کلیدواژه‌ها


  1. آذرخش، محمود (1382)؛ «اختلال اعتیاد به اینترنت»؛ فصلنامۀ معنا؛ ش 16. ##ابراهیم­پور کومله، سمیرا و کامیان خزایی (1391)؛ «آسیب­های نوپدید شبکه­های اجنماعی مجازی درکمین خانوادۀ ایرانی»؛ نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب­های اجتماعی نوپدید، تهران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. #احمدی، عزت­الله و دیگران (1394)؛ «تأثیر شبکۀ اجتماعی فیس­بوک بر                  ارزش­های خانوادگی مقطع متوسطه شهر تبریز»؛ فصلنامۀ توسعه اجتماعی؛ سال 9،              ش 4، ص 107 تا 134. ##اعزازی، شهلا (1372)؛ جامعه­شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر؛ تهران: روشنگران و مطالعات زنان. ##اکبری­تبار، علی­اکبر و جعفر هزارجریبی (1390)؛ «مطالعه­ای در باب تأثیر شبکه­های اجتماعی مجازی بر سبک زندگی و اوقات فراغت جوانان»؛ بازیابی شده از:  ##http://onlinesna.files.wordpress.com             
  2. بذرافشان، جواد و عیسی رفیعی کته‌تلخ (1392)؛ «بررسی تأثیر فضای مجازی               بر هویت دینی جوانان روستایی»، مجلۀ مطالعات روان‌شناسی تربیتی؛ سال 10، ش 17، ص 1 تا 22. ##بزرگواری، رسول (1388)؛ «واگذاری چیستی اخلاق در شهر الکترونیکی»؛ دومین کنفرانس بین­المللی شهر الکترونیک (مقالۀ کنفرانسی). ##حسنی، الهام (1390)؛ «خوب، بد، فیس­بوک!»؛ بازیابی شده از:  ##http://www.tabnak.ir  
  3. خدامرادی، طاهره، سعادت، فرحناز  و خدامرادی، طیبه (1393)؛ «بررسی میزان تأثیر استفاده از فضای مجازی بر ارزش­های خانواده»؛ مجلۀ فرهنگ ایلام، سال 15، ش 45. ##رحیمی، محمد (1390)؛ «عوامل اجتماعی مؤثر بر شکاف نسلی (مطالعۀ موردی: شهر خلخال)»؛ پایان­نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی. ##رسولی، محمدرضا و افروشته آزادمجد (1392)؛ «اعتیاد به اینترنت و اثرات                 ناشی از آن در بین دانش­آموزان دورۀ متوسطۀ شهر تهران»؛ مجلۀ علوم اجتماعی؛                 ش 67، ص 90 تا 97. ##زمانی، عباس (1394)؛ خانواده مجازی؛ اصفهان: مؤلّف. ##سیدسعادتی، فهیمه (1392)؛ «صیانت از حریم خصوصی در فضای مجازی براساس هنجارهای اسلامی»؛ مجلۀ راهبرد فرهنگ؛ ش 23، ص 155 تا 183. ##قاسمی، حامد و رضا عبدالرحمانی (1391)؛ «بررسی عوامل مؤثر بر گرایش هنجارشکنی اخلاقی در فضای مجازی»؛ فصلنامۀ دانش انتظامی زنجان؛ سال 2، ش 5، ص 159 تا 199. ##کاستلز، مانوئل (1381)؛ عصر اطلاعات؛ ترجمۀ احمد­علی قُلیان؛ تهران: طرح نو. ##کفاشی، مجید (1389)؛ «آثار نظم و تضاد خانواده بر خشونت علیه کودکان»؛ فصلنامۀ پژوهش اجتماعی؛ سال 3، ش 6. ##محکم­کار، ایمان و محمدمهدی حلّاج (1393)؛ «فضای مجازی، ابعاد، ویژگی­ها و کارکردهای آن در عرصۀ هویت با محوریت شبکه­های اجتماعی مجازی»؛ مجلۀ معرفت؛ سال 23، ش 201. ##مشعوف، نرگس (1391)؛ «سهم شبکه­های اجتماعی در تضعیف روابط خانوادگی»، بازیابی شده از : ##http://www.yjc.ir/fa/news                                                                                       
    1. موسوی، سیدکمال­الدین و سیدعلی موسوی (1392)؛ «تحلیل رابطه میان الگوی استفاده از تلفن ‌همراه و اعتماد متقابل زناشویی»؛ مجلۀ جامعه­شناسی ایران؛ سال 14، ش 3، ص 31 تا 51. ##نقیبی، سیدابوالقاسم و زری زمانی (1390)؛ «نقش وفاداری در اعتمادآفرینی و راهبردهای توسعۀ آن در نهاد خانواده با رویکرد به آیات و روایات»؛ فصلنامۀ شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان؛ سال 13، ش 52، ص 7 تا 53. ##نوغانی، محسن؛ مرتضی چرخ­زرین و عطیه صادقی (1391)؛ «تأثیر فیس­بوک بر کاهش سرمایۀ اجتماعی پیوندی در خانواده»؛ نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب­های اجتماعی نوپدید، تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. ##Batista, e. (2011); "Cellphones: The Marriage Buster"; Retrieved From www.Wired.com/gadgestes/wireless. ##
    2. Geser, Hans. (2004); Towards a Sociological Theory of the Mobile Phone, In Sociology in Switzerland; Sociology of the Mobile Phone; Online Publications: Zurich. ##