تدوین الگوی استفادۀ خانواده از فضای مجازی و سایبر براساس نظریۀ داده‌بنیاد

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه مدیریت آموزشی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مدیریت ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان).

چکیده

امروزه مصرف کالاهای فرهنگی از مهم­ترین زمینه­های فعالیت در حوزۀ سبک زندگی به شمار می­رود. هدف پژوهش حاضر تدوین الگوی مناسب برای استفادۀ خانواده­ از فضای مجازی و سایبر است. برای تدوین این الگو و به‌دست‌آوردن داده­هایی متناسب با موضوع مطالعه، از روش کیفی نظریۀ داده‌­بنیاد استفاده شده است. شرکت­کنندگان در پژوهش حاضر، صاحب‌نظران و متخصصان حوزۀ اخلاق و خانواده بودند که با نمونه‌گیری نظری برای مصاحبۀ نیمه­ساختاریافته و اکتشافی انتخاب شدند و مصاحبه‌ها تا رسیدن داده­ها به اشباع نظری ادامه یافت. اعتبار یافته­ها با روش­های تطبیق توسط اعضا، بررسی همکار و مصاحبه­های آزمایشی تأیید شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد.
نتایج پژوهش گویای آن است که 335گزارۀ مفهومی اوّلیه با 17‌مقولۀ اصلی و 49‌مقولۀ فرعی در قالب ابعاد شش‌گانۀ مُدل پارادایمی شامل: موجبات علّی (3‌مقوله)؛ پدیدۀ اصلی (فضای مجازی و سایبر)؛ راهبرد (2‌مقوله)؛ ویژگی­های زمینه­ای (6‌مقوله)؛ شرایط محیطی (4‌مقوله)؛ و پیامد (2‌مقوله) شناسایی شدند. یکپارچه­سازی‌مقوله­ها بر مبنای روابط موجود میان آن­ها، مُدل پارادایمی را شکل داد که الگوی مناسب را برای استفادۀ خانواده­ از فضای مجازی و سایبر ارائه می­کند.

کلیدواژه‌ها


1. استراوس، آنسلم و جولیت کربین (1394)؛ مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینهای؛ ترجمه ابراهیم افشار؛ تهران: نی. ##اکبری‌تبار، علی‌اکبر و ابراهیم اسکندری‌پور (1392)؛ «رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی مجازی»؛ تهران: مرکز توسعۀ فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال. ##حافظ‌نژاد، یحیی (1389)؛ «تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی بر میزان گرایش به استفاده از اینترنت در بین دانش­آموزان (مورد مطالعه: دانش­آموزان دبیرستان شهرستان آبدانان)»؛ پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر. ##حبیبی، میترا و فائزه بهنامی‌فرد (1395)؛ «جایگاه فضای مجازی اینترنت و فضای باز شهری در الگوی فراغتی نوجوانان امروزی (مطالعۀ موردی: نوجوانان محلۀ رجایی‌شهر کرج)»؛ مطالعات جامعهشناختی شهری؛ سال 6، ش 20،  ص 99 تا 130. ##خدامرادی، طاهره و دیگران؛ «بررسی میزان تأثیر استفاده از فضای مجازی بر ارزش‌های خانواده (مطالعۀ موردی: معلّمان مقطع متوسطۀ سازمان آموزش و پرورش استان ایلام)»؛ فرهنگ ایلام؛ دورۀ 15، ش  44 و 45، ص 155 تا 167.
2. خدایاری، کلثوم و دیگران (1393)؛ «میزان و نوع استفاده از شبکه­های اجتماعی مجازی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد)»؛ فصلنامۀ پژوهش­های ارتباطی؛ سال 21، ش 1، پیاپی 77، ص 167 تا 192. ##رشیدپور، علی (1388)؛ «بررسی میزان مصرف کالاهای فرهنگی در بین دانش­آموزان شاهد استان لرستان»؛ مجلۀ مدیریت فرهنگی؛ ش 3 (6)، ص 55 تا 74. ##زارعی، بتول و نیما جعفری نویمی‌پور (1395)؛ «ترویج سبک زندگی ایرانی و اسلامی با استفاده از ظرفیت شبکه­های مجازی و اجتماعی»؛ فصلنامۀ علمی‌ترویجی اخلاق؛ س 6، ش 22، ص 219 تا 249. ##سلطانی‌فر، محمد و دیگران (1391)؛ «بررسی شیوه­های تبلیغات سیاسی در فضای مجازی ازنظر دانشجویان ارتباطات»؛ مطالعات رسانهای؛ سال 7، ش 16، ص 15 تا 28. ##شاملی، علی‌اکبر (1396)؛ «آسیب­های فردی فضای مجازی از منظر اخلاق اسلامی»؛ فصلنامۀ علمی‌ترویجی اخلاق؛ سال 7، ش 25، پیاپی 47، ص 11 تا 34. ##شاه­جعفری، طاهره و دیگران (1394)؛ «الگوی استفاده از اینترنت در طراحی برنامه‌های پس از مدرسه»؛ فصلنامۀ مطالعات میانرشته­ای در علوم انسانی؛ دورۀ 7، ش 2، ص 127 تا 147. ##13.عابدینی، صمد و قربان مولایی (1391)؛ «بررسی جامعه­شناختی رابطۀ سرمایه­های اجتماعی با میزان مصرف کالاهای فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی خلخال»؛ پژوهشنامۀ علوماجتماعی؛ سال 6، ش 3، ص 77 تا 95.
14.عابری، سامان (1386)؛ «جایگاه کالاهای فرهنگی در سبد خانوارهای ایرانی»؛ روزنامۀ سرمایه؛ ش 512، مورّخ 1/5/1386. ##15.غفاری هشجین، زاهد و دیگران (1394)؛ «شناسایی عوامل محیطی حوزۀ سیاسی و فرهنگی فضای مجازی برای جمهوری اسلامی ایران»؛ پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی؛ سال 4، ش 16، ص 117 تا 136. ##16.فرزانه، سیف‌الله و راضیه فلاحتی شهاب‌الدینی (1394)؛ «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به شبکه­های اجتماعی مجازی (مورد مطالعه: دانش­آموزان دختر متوسطۀ دورۀ دوم شهر بابل)»؛ دوفصلنامۀ مشارکت و توسعه اجتماعی؛ سال 1، ش 1، ص 1 تا 22. ##17.کاظمی، عباس (1387)؛ مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و زندگی روزمره در ایران؛ تهران: جهاد دانشگاهی. ##18.کفاشی، مجید؛ «بررسی تأثیر اینترنت بر ارزش­های خانواده»؛ فصلنامۀ علمی‌پژوهشی اجتماعی؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، سال 2، ش 3، ص 57 تا 78. ##19.مرعشیان، زینت‌سادات و سید سعید کشفی (1395)؛ «عوامل مرتبط با بزهکاری زنان در فضای سایبر با تأکید بر اعتیاد به اینترنت»؛ فصلنامۀ علمی‌پژوهشی زن و فرهنگ؛ سال 8، ش 30 ، ص 91 تا 102. ##20.نورمحمدی، مرتضی (1390)؛ «جنگ نرم، فضای سایبر و امنیت جمهوری اسلامی ایران»؛ راهبرد فرهنگ؛ ش 16، ص 127 تا 145. ##21. ورجبلی، ربابه و عباس خلیلی (1390)؛ «بررسی نقش پایگاه اقتصادی اجتماعی در مصرف کالاهای فرهنگی (شهر زنجان)»؛ فصلنامۀ علمی‌پژوهشی علوم اجتماعی؛ سال 7، ش 28، ص 1 تا 23. ##22.هاشمی، شهناز و دیگران (1390)؛ «مُدل مفهومی استفاده از فضای اینترنت توسط مخاطبان»؛ مطالعات رسانه­ای؛ سال 6، ش 13، ص 193 تا 215. ##23.Boyd, D. (2014); It’s Complicated: The Social Lives of Networked Teens, London: Yale Press. ##24.Boyd, D. (2007); “Why Youth Heart Social Network Sites: The Role of Networked Publics in Teenage Social Life”; The Beckman Center for International Society at Harward University. Avaiable at www. Danah. Org/papers/why youthheart.pdf. ##
25.Bryant, R. (1992); "What Kind of Space is Cyberspace?", www.ul.ie/philos/ vol5/cyberspace.pdf. ie/philos/vol5/cyberspace.pdf.
25.Caplan, S. & Andrew, C. (2011); "Psychosocial Well-Being and Problematic Internet Use"; in: Kimberly S. Young Cristiano Nabuco de Abreu (2011, eds.), Internet Addictiona Handbook and Guide to Evaluation and Treatment, AJ Larner, Wcnn, Liverpol, Publisher: Hoboken, NJ: John Wiley & Song. ##26.Curtis, A.C. (2015); "Defining Adolescence". Journal of Adolescent and Family Health, 7(2): 1-39. ##27.Joinson, A. N. (2008); "Looking at, Looking up or Keeping up with People ?" Motives and Use of Facebook, Proceedings of ACM CHI, Conference on Human Factors in computing Systems. Newyork, University of Bath, Bath, United Kingdom, Ny, pp.1027-1030, people. Bath.ac.uk/ aj266/pubs-pdf/1149-joinson.pdf. ##28.Koc, M. (2011); "Internet addiction and Psychopatology"; Tojet: The Turkish online Journal of Educational Technology, January, 10(1), http://files. Eric.ed.gov/fulltext/ EJ926563.pdf. ##29.Uthman,T. Alturki, A. & Aldraiweesh, K. (2016); "Evaluating the Usability and Accessibility of LMS Blackboard at King Saud university"; Contemporary Issues in Education Research-First-Quarter, 9(11), 33-44. ##تارنما##
 http//: www. Khamenei.ir (1390)؛ حکم تشکیل شورای عالی فضای مجازی##.