انشائات طلبی و چگونگی فهم گزاره‌های اخلاقی قرآن

چکیده
گزاره­های اخلاقی موجود در آیات قرآن را به دو شکلِ جملات خبری و انشایی می­توان یافت. در جملات انشایی، انشاء گاهی به صورت انشاء طلبی و گاهی در قالب انشاء غیرطلبی بیان شده است. انشاء طلبی، شامل امر، نهی، استفهام، تمنی، ندا، عرض و تحضیض می­باشد و انشاء غیرطلبی، اقسامی همچون افعال مدح و ذم، تعجب، قسم، رجاء و صیغه‌های عقود را در بر می­گیرد. با توجه به این­که گزاره­های اخلاقی را بیشتر، از راه محمول آن­­ها یعنی مفاهیم اخلاقیِ«باید، نباید، خوب، بد، درست، نادرست و وظیفه»، می­توان تشخیص داد، این تحقیق بر آن است تا با بررسی انشائات طلبی، چگونگی دلالت آن­ها را بر مفاهیم اخلاقی روشن سازد تا در نتیجه گزاره­های اخلاقی نیز معلوم گردد. حاصل این پژوهش، مؤید این ادعاست که انشائات طلبی، در کاربرد اصلی و غیر اصلی­شان، بیانگر مفاهیم اخلاقیِ باید ونباید و خوب و بد هستند، که بدین وسیله، بخش زیادی از گزاره­های اخلاقی قرآن، قابل فهم خواهند بود.