کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش​ ها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی گروه اخلاق اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

کتمان ممدوح و مذموم در اخلاق اسلامی جایگاه ویژهای دارد. در سبک زندگی مؤمنانه کتمان کردن از گنج‌های ایمان و گنج‌های نیکی و گنج‌های بهشت معرفی‌شده است و از سوی دیگر گاه کتمان، ناپسند و به آن وعده عذاب داده‌شده است. در زندگی امروز با توجه به گستردگی و تنوع روابط و پردازش اطلاعات، این مسئله جایگاه ویژه ​ای پیدا می کند. کتمان، فی‌نفسه حکم اخلاقی ندارد و به اعتبار مکتوم، ممدوح و مذموم/ خوب و بد است و کاتم (کتمان کننده) به اعتبار آن ارزش‌گذاری اخلاقی می شود. پژوهش حاضر کوشش دارد مصداق های هریک (از کتمان ممدوح و مذموم) را واکاوی، و با یک دسته بندی منظم آن را ارائه کند. کتمان ممدوح و مذموم یا نسبت به خود است یا نسبت به دیگران که هر یک دارای اقسامی است. کتمان اسرار عموم مسلمان و اسرار گروه و سازمان در اقسام کتمان ممدوح قرار می گیرد. روش تحقیق، استنباطی تحلیلی است؛ و ابزار جمع‌آوری داده ها، آیات و روایات و آثار اخلاقی است. پژوهش حاضر خواننده را با برخی از معیارها و چالش ها و موارد مستثنی و دلیل آن، در کتمان ممدوح و مذموم، آشنا می سازد، و او را بر شناخت حکم اخلاقی در مصادیق موضوع پژوهش توانمند می سازد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم##آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410ق)؛ غررالحکم و درر الکلم‏؛ قم:  دار الکتاب الإسلامی##ابراهیمی، فرشاد (1391)؛ «هتک حیثیت اشخاص از طریق افشای سرّ در محیط مجازی»؛ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز##ابن حمید، صالح بن عبدالله (1426ق)؛ موسوعة نضرة النعیم فی مکارم أخلاق الرسول الکریم 9‏؛ جدّه: دار الوسیلة##ابن‏شعبه حرانی، حسن بن على (1362)؛ تحف العقول؛ قم‏: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی##ابن‏طاووس، على بن موسى (1406ق)؛ فلاح السائل؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی##مکى، ابوطالب محمد بن على (1417ق)؛ قوت القلوب فى معاملة المحبوب و وصف طریق المرید إلى مقام التوحید؛ بیروت: دار الکتب العلمیة##ابن فارس، ابوالحسین احمد (1404ق)؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: مکتبة الاعلام الاسلامی##ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)؛ ‏لسان العرب‏؛ بیروت: دار صادر##اسلامی، سیدحسن (1383) اخلاق نقد؛ قم: معارف##بخارى، محمد بن اسماعیل (بی​تا)؛ الادب المفرد؛ بیروت: دار الکتب العلمیة##بیهقى، احمد بن حسین (1421ق)؛ شعب الایمان؛ بیروت: دار الکتب العلمیة‏##جمعی از نویسندگان (1385)؛ کتابشناخت اخلاق اسلامی؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی##جوادی آملی، عبدالله (1394)؛ جامعه در قرآن؛ قم: اسراء##محاسبى، حارث بن اسد (1428ق)؛ آداب النفوس؛ بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة## (1421ق)؛ المسائل فی أعمال القلوب و الجوارح؛ بیروت: دار الکتب العلمیة‏## (1406ق)؛ الوصایا؛ بیروت: دارالکتب العلمیة‏##حر عاملى، محمد بن حسن‏ (1416ق)؛ تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة؛ قم: مؤسسة آل‌البیت :لاحیاء التراث##حسینى طهرانى، محمدحسین (‏1417ق)؛ رساله لب اللباب در سیر و سلوک أولى الألباب‏؛ مشهد: علامه طباطبایی##الحکیم، السید عبدالهادی السید محمدتقی (1417ق)؛ الفتاوى المیسرة؛ بی‌جا: مطبعة الفائق الملونة##حیدری‌فر، مجید (1390)؛ مدرسه سبز غدیر؛ قم: زائر##دستغیب، عبدالحسین (1388)؛ گناهان کبیره؛ قم: جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامى##راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1373)؛ الذریعة إلى مکارم الشریعة؛ قم: الشریف الرضی## (1412ق)؛ المفردات فی غریب القرآن‏؛ دمشق و بیروت: دارالعلم الدار الشامیة##شریف الرضی (بی‌تا)؛ نهج البلاغۀ (صبحی الصالح)؛ قم: مؤسسة دار الهجرة##شعیرى، محمد بن محمد (بی‌تا)؛ جامع الاخبار؛ نجف اشرف: المطبعة الحیدریة##الشیخ الأنصاری، مرتضی (1420ق)؛ المکاسب؛ قم: المؤتمر العالمی بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصاری##صدوق، محمد بن على بن‏بابویه‏ (1364)؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏؛ قم:لشریف الرضی## (1362)؛ الخصال؛ قم: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسۀ النشر الإسلامی## (1361)؛ معانی الأخبار؛ قم: جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامى‏##طباطبایى، سید محمدحسین (1417ق)؛ المیزان فى تفسیر القرآن‏؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیۀ قم##طبرسى، حسن بن فضل (1370)؛ ‏مکارم الأخلاق؛ قم: الشریف الرضی‏##طبرسى، على بن حسن (1385)؛ مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات##طیب، سید عبدالحسین (1378)؛ ‏اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: اسلام‏##على بن الحسین 7(1376)؛ ‏الصحیفۀ السجادیة؛ قم: الهادی##غزالى، محمد بن محمد (بی‌تا)؛ إحیاء علوم الدین‏؛ بی‌جا: دار الکتاب العربی##فرامرز قراملکی، احد (1388)؛ اخلاق در سازمان‌های مردم‌نهاد؛ تهران: مرکز امور زنان و خانوادۀ ریاست جمهوری##فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق)؛ کتاب العین‏؛ قم: هجرت‏##فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏ (1376)؛ المحجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء؛ قم: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی‏## (1418ق)؛ النخبة فى الحکمة العملة و الأحکام الشرعیة؛ تهران: منظمۀ الإعلام الإسلامی، مرکز الطباعة و النشر## قمی، عباس (بی​تا)؛ مقامات العلیّة فی موجبات السعادة الأبدیة؛ قم: کنگرۀ بزرگداشت محدّث قمى##کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة##گلستانه، سید علاءالدین محمد (1387)؛ منهج الیقین (شرح نامۀ امام صادق7به شیعیان)؛ قم: دار الحدیث‏##مشکینی اردبیلی، علی (1382)؛ تحریر المواعظ العددیة؛ قم: الهادی##مصطفوى، حسن (1360)؛ ‏التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏##مطهری، مرتضی (1377)؛ مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏؛ قم: صدرا##مکارم شیرازی، ناصر (1385)؛ اخلاق در قرآن؛ قم: مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب7## (1374)؛ تفسیر نمونه‏؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة##مولوی، جلال‌الدین محمد (1362)؛ مثنوی معنوی؛ تهران: امیرکبیر##مهدوى‌کنى، محمدرضا (1423ق)؛ البداة فی الأخلاق العملیة؛ بیروت: دارالهادی‏##نجفی، محمدحسن (1366)؛ جواهر الکلام؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة##نراقى، احمد بن محمدمهدى (1378)؛ معراج السعادة؛ قم: هجرت##نراقى، مهدى بن ابى‏ذر (بی​تا)؛ جامع السعادات‏؛ بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعا##نظری توکلی، سعید و نسرین نژادسروری (1391)؛ «رازداری پزشکی؛ مطالعۀ تطبیقی میان اصول اخلاق پزشکی و آموزه‌های اخلاق اسلامی»؛ مجلۀ ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی؛ دانشگاه علوم پزشکی تهران، دورۀ 5، ش 7، ص 40 تا 54##یزدانیان، علیرضا و مینا عبدالله‌زاده (1395)؛ «رازداری حق بیمار و مسئولیت مدنی پزشک»؛ فصلنامۀ اخلاق پزشکی،گروه اخلاق پزشکی مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی تهران، ش 35، ص 200 تا 227##مجموعه نرم​افزارهای نور (مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی): نرم‌افزار اخلاق اسلامی، نور الاحادیث و جامع التفاسیر##نرم افزارکتابخانۀ اهل‌بیت:.