تبیین آموزه‌های اخلاقی قرآن در خیالی‌نگاری‌های مذهبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

نسبت میان هنر و اخلاق همواره از مهم­ترین و بنیادی­ترین مباحث نظری هنر بوده است. خیالی­نگاری یکی از سبک‌های نقاشی عامیانۀ ایرانی است که قدمت (آثار اسلامی- شیعی) آن به دوران آل‌بویه می‌رسد و پیوندی مستقیم با دین و اعتقادات مردم ایران دارد. هریک از روایت‌هایی که در نقاشی‌های خیالی‌نگاری تصویر شده، منظور و هدفی داشته و درپی بیان مضمونی بوده است، که با مطالعاتی رویکردمحور می­توان به خوانش نظام­مند این آثار پرداخت. در تحقیقاتی که تاکنون انجام پذیرفته، از منظر اخلاق قرآنی به چیستی این مضامین از منظر اخلاق قرآنی پرداخته نشده است. در این مقاله، برای تعریف اخلاق، مبانی انسان­شناختی اخلاق و ارتباط آن با هنر از نظریات علامه طباطبایی بهره­مند گردیده، تا با بهره­گیری از روش توصیفی-تحلیلی و مبانی پارادایمی تفسیری-فلسفی به این پرسش اصلی پاسخ  دهد که خیالی­نگاری­های مذهبی بر اساس کدام مبانی اخلاقی شکل گرفته­اند؟ همچنین هدف دست­یابی به اصول اخلاقی ذکر شده در این نقاشی­ها است. در همین راستا پس از بیان دسته­ای از مبانی نظری به بیان مفاهیم و مبانی انسان­شناسی اخلاقی علامه طباطبایی به بررسی عوالم سه­گانه و عوامل سعادت انسان و نمود آن در نمونه­هایی از خیالی­نگاری­های مذهبی پرداخته که در قالب جداولی ارائه شده است. بر اساس بررسی­های انجام شده می­توان نتیجه گرفت، با اقتباس از نگاه قرآنی علامه، یکی از بایسته­های خیالی­نگاری­های مذهبی، به‌نمایش‌درآوردن آموزه­های اخلاقی اسلامی و قرآن است و خالقان این آثار با آگاهی از آموزه­های اخلاقی و مبانی اسلام به خلق این آثار پرداخته­اند و این نقاشی­ها کاربردی رسانه­ای جهت آموزش این اصول اخلاقی در میان عوام جامعه داشته است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethical Teachings of the Qur’an in Religious “Khialinegari” (Imaginary Paintings)

چکیده [English]

The relation between art and ethics is one of the most important and fundamental theoretical debates of art from the past to the present. Khialinegari is one of the styles of Persian folk painting that dates back to the period of al Boyah (Shiite-Islamic works) and has a direct link with the religion and beliefs of Iranian people. Each of the narratives that have been painted in imagery paintings has pursued a goal and So far, these themes have not been studied in the Qur’anic ethics research. In this views on the definition of morality, the ethical foundations of anthropology and its relationship with art have been used and the internal and external factors of prosperity in religious imaginaries have been studied. In this regard, descriptive- analytical method has been used to explain these anthropological and ethical teachings. In the same vein, after expressing a set of theoretical foundations to express the concepts and foundations of the moral anthropology of Allameh Tabataba'i, the study of the worlds The Trilogy and the Factors of Human Well-Being and Its Implications in Examples of Religious Imagery in a Tables. So it can be deduced from the Qur'anic perspective Allameh, one of the essentials of religious imagination, is to showcase Islamic and Qur'anic moral teachings, and the creators of these works have created these works with awareness of the moral teachings and foundations of Islam, and these paintings are a media application for teaching these ethical principles. It has had a community among the populace.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious art
  • religious khialinegari
  • Islamic anthropology
  • Qur’anic ethics
  • Allame Tabatabai
  1. اسماعیل­پورنیازی، حسن (1389)، انسان­شناسی، تهران: کانون اندیشه جوان.
  2. بهرامی، مهدی، حسنی‌نسب، مرتضی (1396)، «نظریه اخلاق قرآنی علامه طباطبایی و تأثیر آن بر هنر انتظار»، عصر آدینه، ش22، ص31 -50.
  3. حسینی، سید معصوم (1392)، «جامعیت قرآن از نگاه علامه طباطبایی»، پژوهشنامه معارف قرآنی، ش14، ص7 -20.
  4. حسینی، مهدی (۱۳۸۲)، «مفهوم فضا در نقاشی عامیانه مذهبی»، فصلنامه هنر، ش۵۵، ص۶۴.
  5. خیری، مریم (1387)، «بررسی نوشتار در نقاشی قهوه‌خانه خوانشی بر نقاشی قهوه‌خانه»، آینه خیال، ش10، ص35 -39.
  6. شایسته­فر، مهناز، خالقی­زاده، سعیده (1392)، «تأثیر آیات قرآن در مصورکردن معراج‌نامه میرحیدر با تأکید بر گذر از عالم خاک به عالم افلاک»، مطالعات هنر اسلامی، ش19، ص14-19.
  7. شایسته­فر، مهناز، رحیمی، سیامک (1389)، «بررسی آداب تربیتی نگارگران                بر پایۀ گفتار صادقی بیک در رساله قانون الصور»، مطالعات هنر اسلامی،                  ش13، ص7 -24.
  8. صدری، محمدجعفر، رجبی، محمود (1395)، «ویژگی­ها و شاخصه­های گزاره­های اخلاقی در قرآن کریم و روایات»، فصلنامه اخلاق وحیانی، ش11، ص27- 48.
  9. طباطبایی، سید محمدحسین (1371)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه صادق لاریجانی، تهران: الزهرا.
  10. طباطبایی، سید محمدحسین (1373)، حیات پس از مرگ، قم: دفتر               انتشارات اسلامی.
  11. طباطبایی، سید محمدحسین (1375)، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، جلد 1 تا20، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر              انتشارات اسلامی.
  12. طوسی، نصیرالدین محمد (1364)، اخلاق ناصری، تهران: خوارزمی.
  13. فتحعلی‌خانی، محمد (1374)، آموزه­های بنیادین علم اخلاق، تهران: امیرکبیر.
  14. گلیارانی، بهزاد (1393)، «نقدی بر کتاب هنر و قلمرو اخلاق»، کتاب ماه هنر، ش190، ص72- 57.
  15. مددپور، محمد (1381)، دیدار فرهی و فتوحات اسلامی، تهران: نظر.
  16. معین، محمد (1362)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
  17. مهدوی­نژاد، محمدحسین (1391)، «تحلیلی فلسفی از مبانی انسان­شناختی و انگیزش اخلاقی در اندیشه علامه طباطبایی»، حکمت صدرایی، سال اول، ش1، ص95- 108.
  18. مهرنیا، سیدمحمد (1390)، سیری در احوال و آثار نقاشان عاشورایی، تهران: توسعۀ کتاب ایران (تکا).