تحلیل رابطه رویکرد اخلاق فلسفی اسلامی با فلسفه اخلاق معاصر

محمدزاده, علی اصغر; کلانتری, سکینه

doi:10.22081/jare.2020.58320.1544

تحلیل رابطه رویکرد اخلاق فلسفی اسلامی با فلسفه اخلاق معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه معارف اسلامی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² کارشناسی ارشد ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22081/jare.2020.58320.1544

چکیده

این مقاله قصد دارد با بررسی دقیق رویکرد اخلاق فلسفی اسلامی و فلسفۀ اخلاق معاصر، رابطۀ آن‌ها را از جنبه‌های مختلف، به روش تاریخی و توصیفی، تحلیل کند. این مقایسه، جایگاه تفکر فلسفی مسلمانان را در زمینۀ اخلاق، در مقابل دیگر فلاسفه روشن میکند. بررسی‌ها نشان می‌دهد هر دو مورد شامل اخلاق هنجاری هستند، اما شماری از مباحث فلسفۀ اخلاق معاصر مانند فرا اخلاق و اخلاق کاربردی در اخلاق فلسفی اسلامی وجود ندارند یا ظهور بسیار کم‌رنگی دارند. اخلاق فلسفی اسلامی رویکردی فاعلمحور دارد و زیرمجموعۀ اخلاق فضیلت قرار میگیرد، اما بیشتر فلاسفۀ معاصر در اخلاق به رویکرد فعلمحور توجه دارند. برخلاف اخلاق فلسفی اسلامی، نظامهای اخلاقی معاصر، سکولار هستند و حتی به پیروان دین خاصی منتسب نیستند. در دهههای اخیر، رویکردهای تازه‌ای دربارۀ اخلاق در میان فلاسفۀ مسلمان پدید آمده است. نتیجۀ این تغییر نگرش، استقلال بیشتر اخلاق فلسفی اسلامی از عقبۀ یونانی و ارتباط بیشتر آن با آموزههای دین اسلام است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Relationship between the Approach of Islamic Philosophical Ethics and Contemporary Ethics

نویسندگان [English]

Ali Asghar Mohammadzadeh ¹
Sakineh Kalantary ²

¹ Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Master of Ebrahimi Religions, Qom. Iran

چکیده [English]

There are ambiguities in the relationship between the approach of Islamic philosophical ethics and contemporary moral philosophy due to semantic similarity. This article tries to remove any ambiguity in this field by carefully analyzing their relationship in a historical and descriptive way. Based on the findings of the study, both cases include normative ethics, but some topics of contemporary philosophy of ethics, such as meta-ethics and applied ethics, are not in Islamic philosophical ethics or have very little emergence. Islamic philosophical ethics has a subject-oriented approach and is a subset of virtue ethics, but most contemporary philosophers have an action-oriented approach to ethics. Unlike Islamic philosophical ethics, modern moral systems are secular and are not even assigned to followers of a particular religion. Finally, it will be noted that in recent decades, new approaches to ethics can be seen among Muslim philosophers. The result of this change in attitude is the greater independence of Islamic philosophical ethics from the Greek Aqaba and a greater connection to Islamic religious teachings.

کلیدواژه‌ها [English]

Philosophical Ethics
rational ethics
Islamic ethics
philosophy of ethics
contemporary ethics

مراجع

ابن مسکویه، احمد بن محمد (1426ق)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، بیجا: طلیعه النور.

احمدپور، مهدی، محمد عالمزاده نوری، مهدی علیزاده و محمدتقی اسلامی (1389)، کتابشناخت اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

احمدی، حسین (1395)، «مسئله باید و هست در دیدگاه آیت‌الله سبحانی»، مجله اندیشه دینی، ش59، ص3-20.

ارسطو. (بیتا)، علم الأخلاق إلی نیقوماخوس، بیروت: دار صادر.

اسلامی، سید حسن (1385)، «حدیث فضائل و اخلاق فلسفی»، مجله علوم حدیث، ش41، ص13 -36.

اسلامی، محمدتقی (1396)، «ماهیت و مزایای اخلاق کاربردی اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت‌الله جوادی آملی»، اخلاق وحیانی، ش13، ص7-32.

اسلامی، محمدتقی، مهدی علیزاده و احمد دبیری (1390)، اخلاق کاربردی: چالشها و کاوشهای نوین در اخلاق عملی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

امید، مسعود (1382)، «فلسفه اخلاق نزد سه متفکر معاصر ایران»، مجله علامه، ش1(5)، ص143-243.

_______ (1385)، «نگاهی به فلسفه اخلاق نزد سه متفکر معاصر ایران». مجله علامه، ش12، ص1-22.

_______ (1391)، «فلسفه اخلاق معاصر ایران»، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، ش7(7)، ص25-29.

بکر، لارنس، بکر، شارلوت (1387)، تاریخ فلسفه اخلاق غرب، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

پینکافس، ادموند (1382)، از مسئلهمحوری تا فضیلتگرایی، ترجمۀ سید حمیدرضا حسنی و مهدی علیپور، قم: دفتر نشر معارف.

جاحظ، عمرو بن بحر (1332ق)، التاج فی اخلاق الملوک، قاهره: الامیریه.

جوادی آملی، عبدالله (1398)، مراحل اخلاق در قرآن، قم: اسرا.

خواص، امیر (1381)، «نسبت علم اخلاق و فلسفه اخلاق»، مجله رواق اندیشه، ش12، ص37-44.

رضانژاد، عزالدین (1374)، «اثبات وجود خدا در برهان اخلاقی کانت»، مجله کلام اسلامی، ش14، ص53-62.

شهرزوری، محمد بن محمود (1383)، الشجره الالهیه، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد، (1413ق)، اخلاق ناصری، تهران: علمیه اسلامی.

عالمزاده نوری، محمد (1397)، استنباط حکم اخلاقی از متون دینی و ادلۀ لفظی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

عزتی خلخالی، ادهم (1381)، رسائل فارسی ادهم خلخالی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

علیا، مسعود (1391)، فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق، تهران: هرمس.

فاخوری، حنا و خلیل جر (1386)، تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.

فارابی، محمد بن محمد (1384)، سعادت از دیدگاه فارابی، ترجمۀ علی‌اکبر جابری مقدم، قم: دار الهدی.

فرانکنا، ویلیام کی. (1398)، فلسفه اخلاق، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، تهران: حکمت.

گنسلر، هری ج. (1390)، درآمدی بر فلسفه اخلاق معاصر، ترجمۀ مهدی اخوان، تهران: علمی و فرهنگی.

مصباح، مجتبی (1394)، بنیاد اخلاق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مصباح یزدی، محمدتقی (1393)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

نراقی، مهدی بن ابی‌ذر (بیتا)، جامع السعادات، بیروت: اعلمی للمطبوعات.

هدایتی، محمد (1395)، مناسبات فقه و اخلاق، تهران: نگاه معاصر.

هلمز، ال. رابرت (1396)، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.

هینمن، لارنس (1398)، اخلاق؛ رویکردی کثرتگرایانه به نظریۀ اخلاق، سرپرست ترجمه: میثم غلامی، تهران: کرگدن.

Fieser, James (n. d.), Ethics, https://www.iep.utm.edu/ethics/

Gensler J. Harry. (2008), Historical dictionary of Ethics, UK: The Scarecrow Press, Inc.

Hursthouse, Rosalind and Pettigrove, Glen (2018), “Virtue Ethics”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/ethics-virtue/>.

Massey, David (2020), Introduction to Ethics, Virtue Ethics, URL: http://www.indianhills.edu/_myhills/courses/PHI105/documents/lu09_virtue_ethics.pdf