مؤلّفه هاى روان شناختى عزّت نفس از منظر قرآن کریم و منابع حدیثى با رویکرد مقایسه ای و تأکید بر اخلاق کاربردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز توسعه پژوهش های بین رشته ای معارف اسلامی و علوم سلامت،گروه معارف اسلامی،دانشکده پزشکی،دانشگاه علوم پزشکی اصفهان،اصفهان،ایران

2 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

3 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

10.22081/jare.2024.67832.1869

چکیده

بر مبنای رویکرد اخلاق کاربردی، «عزّت نفس» احساس ارزشمندی و توانمندی است. از آنجایی که عزّت نفس ‌مهم‌ترین گوهری است که خداوند به انسان عطا فرموده است و این ویژگی مهم تنها به اشرف مخلوقات داده شده و یکی از تفاوت‌های انسان با سایر موجودات است و این فضیلت اخلاقی محرّک سایر فضیلت‌ها در کاربردی سازی اخلاق است وانسان را در انجام برنامه‌های اخلاقی یاری می‌کند، لذا تبیین مؤلّفه هاى عزّت نفس در مکاتب روانشناسی و آموزه های قرآن و حدیث و نهایتاً کشف مؤلّفه هاى روانشناختی عزّت نفس بر اساس قرآن و منابع حدیثی با تأکید بر اخلاق کاربردی، زمینه مناسبی برای تدوین راه کارهای تقویت آن با رویکرد اسلامی فراهم می کند که تقویت عزّت نفس با رویکرد اسلامی، بسیاری از آفات تقویت عزّت نفس با رویکرد روان شناختی سکولار را ندارد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی مفهوم عزّت نفس را با یک رویکرد مقایسه ای از منظر مکاتب روانشناسی و آموزه های قرآن و حدیث، جهت کشف مؤلّفه هاى روان شناختى آن با تأکید بر اخلاق کاربردی مورد بررسی قرارداده است. این مؤلّفه ها مواردی از قبیل خودارزشمندی و حرمت نفس، خودآگاهی، احساس شادکامی و سعادتمندی، هدفمندی در زندگی، ایفای نقش و اثرگذاری در محیط اجتماعی، پایبندی به اصول و معیارهای الهی و انسانی و توانایی اتکاء بر قدرت الهی می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Psychological components of self-esteem from the perspective of the Holy Quran and hadith sources with comparative approach and emphasis on applied ethics

نویسندگان [English]

  • mohammad torkan 1
  • hossein khoshdel 2
  • Mohammad Nasehi 2
  • Ali Banaeian Esfahani 3
1 The Center for Developing Interdisciplinary Research of Islamic Teaching and Health Sciences،Department of Islamic Education،School of Medicine،Isfahan University of Medical Sciences، Isfahan،Iran
2 Department of Quran and Hadith Sciences, Kashan Branch, Islamic Azad University, Kashan, Iran
3 Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Isfahan University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Based on the approach of applied ethics, "self-esteem" is a feeling of worth and capability. Since self-respect is the most important gem that God has given to man, and this important feature is given only to the best of creations, and it is one of the differences between man and other creatures, and this moral virtue is the driving force of other virtues in the application of ethics and makes man in doing Ethical programs help, therefore, explaining the components of self-respect in schools of psychology and the teachings of the Quran and Hadith, and finally discovering the psychological components of self-respect based on the Quran and hadith sources with an emphasis on practical ethics, is a suitable ground for developing ways to strengthen it. With the Islamic approach, it provides that the strengthening of self-respect with the Islamic approach does not have many disadvantages of the strengthening of self-respect with the secular psychological approach.
This article has analyzed the concept of self-respect with a descriptive-analytical approach from the perspective of schools of psychology and the teachings of the Qur'an and Hadith, in order to discover its psychological components with an emphasis on practical ethics. These components are things such as self-worth and self-respect, self-awareness, feeling happy and prosperous, having a purpose in life, playing a role and making an impact in the social environment, adhering to divine and human principles and standards, and the ability to rely on divine power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • applied ethics
  • psychological components
  • self-esteem
  • teachings of Quran and Hadith
  • comparative approach

مراجع

  1.  

    کتاب‌نامه

    1. قرآن کریم.
    2. نهج ‌البلاغه.
    3. آذربایجانی،مسعود و همکاران (1387)، روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    4. آرگایل، مایکل (1383)، روان‌شناسی شادی، ترجمۀ مهرداد کلانتری و همکاران، اصفهان: جهاد دانشگاهی.
    5. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1362)، خصال، ترجمۀ کمره­ای، تهران: کتابچی.
    6. ابن‌شعبه حرانی، حسن‎بن‎علی (1404ق)، تحف‌ العقول، چ2، قم: جامعۀ مدرسین.
    7. ابن­فارس، احمد (1414ق)، معجم مقاییس­اللّغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    8. ابن­منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    9. استیس، والتر. تی. (1382)، «در بی‌معنایی معنا هست»، ترجمۀ اعظم پویا، نقد و نظر، ش30-29108-123.
    10. امامی فاتحی‌زاده،طاهره (1379)، «بررسی و مقایسه روش‌های عملی افزایش عزّت‌نفس در دانش‌آموزان دورۀ راهنمایی تحصیلی شهر اصفهان»، آموزه، ش6، ص59-63.
    11. براندن، ناتانیل (1378)، روان‌شناسی عزّت‌نفس، ترجمۀ مهدی قراچه‌داغی، تهران: نخستین.
    12. پسندیده، عباس (1393)، الگوی شادکامی اسلامی، قم: دار الحدیث.
    13. پوپ،آلیس و همکاران (1396)، افزایش احترام به خود در کودکان و نوجوانان، ترجمۀ پریسا تجلی، تهران: رشد.
    14. تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد (1410ق)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح درایتی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    15. جعفری، محمدتقی (1375)، فلسفه و هدف زندگی، تهران: قدیانی.
    16. خراسانی پاریزی، ابراهیم و ایمان بارخدایی، (1402)، «نقش عزّت‌نفس در مدیریت اسلامی و مکتب شهید سلیمانی»، آفاق علوم انسانی، ش81، ج2،  ص109-124.
    17. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، تصحیح عدنان داودی، بیروت-دمشق: دار القلم، ‌دار الشامیة.
    18. ساپینگتون، اندرو (1401)، بهداشت روانی، ترجمۀ حمیدرضا حسین‌شاهی برواتی، تهران: روان.
    19. ستوده، هدایت‌الله (1382)، روان‌شناسی­ اجتماعی، تهران: آوای نور.
    20. شاملو، سعید (1382)، روان‌شناسی شخصیت، تهران: رشد.
    21. شجاعی، مهدی (1387)، راهی به‌سوی حرمت خود و سلامت روان، قم: مؤسسۀ امام‌خمینی;.
    22. شریفکاشانی، ملاحبیب‌الله (1384)، خواص و مفاهیم اسماء الحسنی، ترجمۀ محمد دریایی، تهران: صائب.
    23. شریفلاهیجی، محمدبن علی (1373)، تفسیر لاهیجی، تهران: نشر داد.
    24. شولتس، دوان (1384)، نظریه‌های شخصیت، ترجمۀ یوسف کریمی و همکاران، تهران: ارسباران.
    25. شولتس، دوان (1379)، روان‌شناسی کمال، ترجمۀ گیتی خوشدل، تهران: پیکان.
    26. شیهان، ایلین (1378)، عزّت‌نفس، ترجمۀ مهدی گنجی، تهران: ویرایش.
    27. صادق‌پور،طیبه (1386)، «کرامت انسان در قرآن»، مجلۀ بیّنات، 14(53)، ص51-61.
    28. طباطبایی‌نسب، مجتبی (1399)، «بررسیو تحلیل عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر نشاط و شادی»، فصلنامۀ رهیافت نوین در مطالعات اسلامی، ش2(3)، ص۲۴۹-۲۷۹.
    29. طریحی،فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: المکتب المرتضویة.
    30. على‌بن‌حسین، امام‌چهارم7(1376)، الصحیفة السّجادیة، قم: جمال.
    31. فرهنگی، علی‌اکبر (1385)، ارتباطات انسانی، تهران: امیرکبیر.
    32. قمی، ابی‌الحسن ‌علی‌بن ‌ابراهیم (1384)، تفسیر قمی، قم: دار الحجة.
    33. کاوندی، زینب و محمدمهدی صفورایی پاریزی (1391)، «عزّت‌نفس، احترامی به ملکوت خویشتن با نگاهی از دریچۀ روان‌شناسی و دین»، طهورا، ش12، ص165-185.
    34. کاویانی،محمد (1388)، طرح نظریه سبک زندگی براساس دیدگاه اسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی آن، رسالۀ دکتری روان‌شناسی عمومی،انشگاه اصفهان.
    35. کلینى، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: گنجی.
    36. کوپر اسمیت، استنلی (1371)، عزّت‌نفس، ترجمۀ دادستان، تهران: مانیان.
    37. لطیفیان، مرتضی و دیبا سیف (1386)، «بررسی تأثیر خودآگاهی بر اختلالات روابـط بـین‌فردی دانشجویان»، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ش3 (پیاپی52)، ص137-150.
    38. لیندن فیلد، گیل (1383)، چگونه خود را باورکنیم؟، ترجمۀ لاله دهقانی، تهران: جوانۀ رشد.
    39. ماسن، پاول هنری و دیگران (1380)، رشد و شخصیت کودک، ترجمۀ مهشید یاسایی، تهران: کتاب ماد.
    40. متّقی،علی‌بن‌حسام‌الدّین (1401ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، تهران: الرسالة.
    41. مجلسی، محمدباقر (1367)، بحارالانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    42. محمدعلی‌نژاد عمران، روح‌الله و پیمان کمالوند (1395)، «مفهوم‌شناسیتطبیقی عزّت‌نفس در قرآن و روان‌شناسی انسان‌گرا»، فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، ش27، ص1–
    43. مزلو، ابراهام (1367)، روان‌شناسی شخصیت سالم، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران: سازمان چاپ هدف.
    44. مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    45. منصوری سپهر، روح‌الله، محمدکریم خداپناهی و محمود حیدری (1391)، «ناهماهنگی شناختی: تأثیر تمرکز بر خود بر تعدیل‌کنندگی عزّت‌نفس در تغییر نگرش»، روان‌شناسی کاربردی، ش22، ص25-40.
    46. ویتن، وین (1392)، روان‌شناسیعمومی، ترجمۀ یحی سیدمحمدی،               تهران: روان.
    47. یاری،علی (1389)، «عزّت‌نفس و پیشرفت تحصیل»، تهران، کنفرانس ملی پژوهش در روا‌ن‌شناسی.
فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اخلاق کاربردی
دوره 19، شماره 4 - شماره پیاپی 73
چهارمین شماره علمی پژوهشی فصلنامه مطالعات اخلاق کاربردی
آذر 1402
صفحه 11-40

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 آذر 1402
  • تاریخ بازنگری: 13 آذر 1402
  • تاریخ پذیرش: 13 آذر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار