راهکارهای اخلاقی صیانت از حریم خصوصی در فضای مجازی با تکیه بر مفاهیم نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، یزد، ایران

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد،یزد،ایران

10.22081/jare.2024.70171.1962

چکیده

فضای مجازی محیطی منحصر به فرد و بی بدیل است که با ویژگی هایی از جمله جذابیت و گیرایش، سرعت بالای تبادلات، مجهول الهویه بودن افراد، فرازمانی و فرامکانی بودن و...، با شتاب بسیار، در حال پیشرفت بوده و زندگی بشریت را با تحولات شگرفی روبرو نموده که زمانی تصور آن نیز غیرممکن می‌نمود. در عین حال نباید از تاثیرات منفی فضای مجازی بر زندگی افراد، غافل شد. نقض حریم خصوصی کاربران مجازی، یکی از گزندهای فضای مجازی است که از ویژگی های خاص این محیط نشأت گرفته است. مسالۀ مقابله با نقض حریم خصوصی در فضای سایبر، از جمله مسائلی است که علی رغم تلاش دولت ها و حکومت ها، توفیق چندانی نداشته و تعدی به حریم شخصی افراد در فضای مجازی، هم چنان به بالاترین شکل ممکن وجود دارد. از سوی دیگر، در کلام و سیره ی حضرت علی(ع)، حقّ حریم خصوصی محترم بوده و حضرت نسبت به حراست و حفاظت از آن حساسیت به خرج می داده اند. سخنان ایشان در کتاب شریف نهج البلاغه به خوبی اثبات کنندۀ این مساله می باشد. این پژوهش در صدد استخراج راهکارها و خط مشی‌هایِ اخلاقیِ حفاظت از حریم خصوصی از روح کلام امیرالمومنین(ع) بوده تا بدین ترتیب با عمل به آن ها، حریم خصوصی افراد در فضای سایبر، از تعدی و نفوذ اغیار مصون بماند. حفظ حریم خصوصی مسئله ای اخلاقی است و راهکارهای عمدتا اخلاقی، به دنبال حل چالش‌های این موضوع اخلاقی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ethical solutions to protect privacy in cyberspace based on the concepts of Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • mahdieh esmaili 1
  • hamid hamidian 2
  • ahmad zarezardini 1
1 Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Maybod University, Yazd, Iran
2 Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Maybod University, Yazd, Iran
چکیده [English]

The virtual space is a unique and unique environment, which with features such as attractiveness and attraction, high speed of exchanges, anonymity of people, transtemporal and translocality, etc. . It faced tremendous developments that once made it impossible. At the same time, the negative effects of cyberspace on people's lives should not be neglected. Virtual user privacy is one of the areas of virtual space that is derived from the special features of this environment.The issue of dealing with the violation of privacy in the cyberspace is one of the issues that, despite the efforts of the governments, has not been very successful and the violation of the privacy of people in the cyberspace still exists in the highest possible way. On the other hand, in the words and behavior of Hazrat Ali (AS), the right to privacy was respected and he was sensitive to its protection and protection.His words in the noble book of Nahj al-Balagha are a good proof of this issue. This research aims to extract ethical solutions and policies for privacy protection from the spirit of the words of Amir al-Mu'minin (AS), so that by following them, the privacy of people in the cyber space will be protected from the invasion and influence of others. Preservation of privacy is an ethical issue and mostly ethical solutions seek to solve the challenges of this ethical issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Privacy
  • virtual space
  • Imam Ali (pbuh)
  • Nahj al-Balagheh
  • Ethical solutions
  • Normative ethics
منابع
قرآن­ کریم.
نهج ­البلاغه (صبحی صالح).
آب­بند عربانی، الهام و مهدی واحدی (1398)، «بررسی حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی به منظور ارائۀ راهکارهایی برای حفظ آن»، اولین همایش ملی مدرسۀ فردا، اردبیل.
اسماعیلی، مهدیه، حمید حمیدیان و احمد زارع زردینی (1402)، «بررسی تطبیقی کدهای اخلاقی حریم خصوصی در نهج البلاغه و فضای مجازی»، فصلنامۀ علمیپژوهشی اخلاقپژوهی، س6، ش3، ص105-127.
بادسار، پروین و همکاران (1393)، حمایت کیفری از حریم خصوصی در فضای مجازی، تهران: راشدین.
بحرانی، ابن‌میثم (1417ق)، شرح نهج­البلاغه ابن‌میثم، ترجمۀ قربانعلی محمدی­مقدم، مشهد: مجمع ­البحوث الاسلامیه.
جعفرطیاری، مصطفی (1396)، «فرایند چیرگی شیطان بر انسان با رویکرد تربیتی در قرآن و حدیث»، دوفصلنامۀ علمی­پژوهشی آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، س2، ش۳، ص75-92.
جعفری، محمدتقی (1388)، ترجمه و شرح نهج البلاغه، تهران: مؤسسۀ تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
حر عاملی، محمد بن حسن (1414ق)، وسائل ­الشیعه، قم: مؤسسة آل ­البیت لاحیاء ­التراث.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1369)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق سیدغلامرضا خسروی، تهران: مرتضوی.
رجبی، علی­محمد (1398)، حریم خصوصی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، تهران: پشتیبان.
سبحانی­نیا، محمد (۱۴۰۲)، «بررسی تطبیقی آموزه‌های اخلاقی نهج ­البلاغه با نظام‌های اخلاقی غرب»، مشکوة، س42، ش۱۵۹، ص123-146.
صانع‌پور، مریم (1396). اخلاق شهروندان دنیای مجازی با تمرکز بر قرآن و نهج البلاغه، با مقدمۀ سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد نهج­ البلاغه.
فقیهی، مهدی و محمدجواد جمشیدی (۱۳۹۷)، «بررسی قوانین حفاظت از داده‌های کاربران در کشورهای منتخب»، نشریۀ گزارش‌های کارشناسی (مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی)، 38 صفحه.
کرمی، حمزه (۱۴۰۱)، مسئولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی در فضای سایبر، تهران: امجد.
مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق)، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدنسل، غلامرضا (۱۳۹۵)، حقوق جزای اختصاصی، جرایم رایانه­ای در ایران، چاپ دوم، تهران: میزان.
مرادی، رحیم و اسماعیل زارعی زوارکی (1396)، «آموزش اخلاق فناوری مبتنی بر آموزه‌های رضوی در بستر شبکه‌های اجتماعی مجازی»، international Multidisciplinary Journal of Pure Life، س4، ش۱۲، ص59-90.
مسعودی، محمداسحاق (1396)، حریم خصوصی و نظارت اجتماعی از منظر قرآن و نهج­ البلاغه، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی.
مسعودی، محمداسحاق و ابراهیم کلانتری (1390)، «قانون­گرایی حاکمان در نهج­ البلاغه»، فصلنامۀ مطالعات تفسیری، س2، ش۶، ص27-44.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1390)، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع).
نوروزی اقبالی، محمدجواد و همکاران (۱۴۰۰)، سایه‌روشن‌های تقوا در فضای مجازی، تهران: دانشگاه امام‌صادق(ع).
نیازی، احمدعلی (۱۳۸۹)، «اهداف و وظایف حکومت دینی»، معرفت سیاسی، س2، ش۱، ص149-179.
وبگاه پلیس فتا، به نشانی: cyberpolice.gov.ir/node/170219
Inness, Julie (1992). Privacy, Intimacy and Isolation. Oxford: Oxford University Press.
Prosser, Dean William (1960). “Privacy”. California Law Review, Berkeley, No. 3, vol. 48.
Solove, Daniel J. (2010). Understanding privacy. Cambridge. MA: Harvard College Publications.
Warren, Samuel & Brandeis, Louis D. (1890). “The Right to Privacy”. Harward Law Review, Cambridge, Harvard Law Scool, Vol. 4, No. 5, pp. 193-220.