بررسی جایگاه اخلاق هم زیستی مسالمت‌آمیز در کتاب های درسی تاریخ در رشته علوم انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.22081/jare.2024.69450.1930

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی وضعیت مؤلفه‌های اخلاق همزیستی‌ مسالمت‌آمیز در کتاب‌های درسی تاریخ علوم انسانی با بهره‌گیری از اندیشه اسلامی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. واحد تحلیل؛ متن و تصویر می‌باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتاب‌های درسی تاریخ علوم انسانی در سال تحصیلی 1402- 1401 بود که، کل جامعه آماری به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. ابزار پژوهش سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده که روایی آن بوسیله متخصصان تعیین شده و برای تعیین پایایی از روش ویلیام اسکات استفاده شده است. داده‌های حاصل با استفاده از شاخص‌های توصیفی در فرایند تحلیلی «آنتروپی شانون» مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که در کتاب‌های تاریخ علوم انسانی، 92 مرتبه به مؤلفه‌های اخلاق همزیستی مسالمت‌آمیز اشاره شده است. در این کتاب‌ها مؤلفه‌های «نفی خشونت» با ضریب اهمیت 126/0 و «اصل صلح‌جویی» با ضریب اهمیت 124/0، دارای بیشترین ضریب اهمیت و مؤلفه‌های «تألیف قلوب و گسترش حوزه نفوذ اجتماعی» با ضریب اهمیت 0.066 و «تعاون در مسائل بین المللی» با ضریب اهمیت 044/0 دارای کمترین ضریب اهمیت بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the place of the ethics of peaceful coexistence In textbooks of the history of humanities

نویسنده [English]

  • RAHELEH MOHAMMADBAGHER
Department of Islamic Education, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of investigating the status of peaceful coexistence ethics components in humanities history textbooks using Islamic thought. The research method is descriptive and content analysis type. analysis unit; It is text (words and sentences) and images. The statistical population of the research included all the textbooks of the history of humanities in the academic year 1402-1401, and the entire statistical population was considered as a sample. The research tool was a researcher-made content analysis list, whose validity was determined by experts, and William Scott's method was used to determine reliability. The resulting data were analyzed using descriptive indices in the "Shannon entropy" analytical process. The findings of the research showed that the components of the ethics of peaceful coexistence are mentioned 92 times in the history books of human sciences. In these books, respectively, the chapters "Negation of violence" with an importance coefficient of 0.126 and "A peaceful peace" with an important coefficient of 0.124 have the most important coefficients and the components of "authoring hearts and expanding the sphere of social influence" with an importance coefficient of 0.06 and "cooperation" In international issues" with a significant coefficient of 0.044 has the lowest significant coefficient.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics of coexistence
  • peace
  • history textbooks
  • content analysis
  • Shannon entropy
منابع
آذر، عادل (1380)، «بسط و توسعۀ روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌ها در تحلیل محتوا»، فصلنامۀ دانشگاه الزهرا، س11، ش37، ص1-17.
آقابخشى، على (1374)، فرهنگ علوم سیاسى، تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمى ایران.
اسکات، ویلیام (1391)، تئوری حسابداری مالی، ترجمۀ علی پارسائیان، تهران: ترمه.
انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دیبایی صابر، محسن، حسین جعفری ثانی و محسن آیتی (1389)، «میزان درگیری برنامۀ درسی فارسی دورۀ ابتدایی(پایۀ سوم و چهارم) با مهارت‌های سواد خواندن براساس مطالعۀ بین‌المللی پرلز»، فصلنامۀ نوآوری‌های آموزشی، س9، ش36 ، ص 29-49.
رستمیان، محمدعلی (1389)، «ائمه(ع) منادی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز»، هفت آسمان، س12، ش۴۷، ص 105-130.
سرخیل، بهنام (1395)، «آثار هم‌زیستی مسالمت‌آمیز بر روابط خارجی دولت اسلامی»، سیاست متعالیه، س4، ش۱۵، ص139-160.
سرمد، زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی (1380)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: آگه.
صالحی عمران، ابراهیم و مهدی سبحانی‌نژاد (1394)، «تحلیل میزان توجه به مؤلفه‌های شهدا و ایثارگران دفاع مقدس در محتوای کتب درسی دورۀ ابتدایی»، پژوهش‌های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار)، س22 ، ش6، ص211-234.
عبدالمحمدی، حسین (1391)، تساهل و تسامح از دیدگاه قرآن و اهل‌بیت، قم: مؤسسۀ آموزشی‌وپژوهشی امام‌خمینی(ره).
کریپندورف، کلوس (1394)، تحلیل محتوا؛ مبانی روش‌شناسی، ترجمۀ هوشنگ نایبی تهران: نشر نی.
کریمی خویگانی، روح‌الله و همایون رستمی (1399)، «پردازش علل گرایش و راه‌های پیشگیری از جرائم و آسیب‌های تربیتی در منابع درسی "مطالعات اجتماعی" و "تفکر و سبک زندگی" دانش‌آموزان دورۀ متوسطه»، انتظام اجتماعی، س12، ش2، ص55-76.
کریمی‌نیا، محمدمهدی (1382)، «ادیان الهی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز»، رواق اندیشه، ش۲۶، ص88-109.
کریمی‌نیا، محمدمهدی (1386)، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در اسلام و حقوق بین‌الملل، قم: نشر پژوهشی امام.
کعبی، علی‌عطیة (1386)، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان ادیان آسمانی، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
گال، مردیت و والتر بورگ (1384)، روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی، ترجمۀ نصر و همکاران، تهران: سمت.
مبلغی، احمد (بی‌تا)، نظریۀ هم‌زیستی در دین اسلام، با اتکا به منابع و آرای علمای مذاهب اسلامی، قم: واحد فرهنگی و آموزش اتحادیۀ بین‌المللی امت واحده.
مسترحمی، سیدعیسی و محمدیوسف تقدسی (1396)، «راهکارهای قرآنی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز ادیان»، مطالعات قرآن و علوم، ش۱، ص1-25.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
موحدی ساوجی، محمدحسن (1393)، «هم‌زیستی مسالمت‌آمیز انسان‌ها از دیدگاه قرآن و نظام بین‌المللی حقوق بشر»، حقوق بشر، ش۱ و ۲ (پیاپی ۱۷ و ۱۸)، ص131-158.
نجفی، حسن، مهدی سبحانی‌نژاد و رضا وفایی (1394)، «تبیین مؤلفه‌های آموزش چندفرهنگی و تحلیل آن در محتوای کتب درسی تاریخ دورۀ متوسطۀ ایران»، پژوهش‌نامۀ تربیتی، س10، ش42، ص11-34.
وفایی، رضا و مهدی سبحانی‌نژاد (1394)، «مؤلفه‌های آموزش چندفرهنگی و تحلیل آن در محتوای کتب درسی»، نظریه و عمل در برنامۀ درسی، س3، ش5، ص111-128.
هولستی، ال. آر. (1374)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمۀ نادر سالارزاده، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
Tricky, S. & Topping, K. J. (2005). “Philosophy for Children, a Systematic Review”. Research Paper in Education, Vol. 19, No.3, pp. 363-378.