اخلاق رسانه‌ای اسلامی در ارتباطات میان فرهنگی( مطالعه ای درباره رسانه‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مطالعات رسانه-رادیو و تلویزیون ، دانشکده تولید ، دانشگاه صدا و سیما ، تهران ، ایران

2 دانشگاه صدا و سیما ، تهران ، ایران

10.22081/jare.2025.70309.1971

چکیده

در عصر حاضر، با افزایش تعاملات فرهنگی میان کشورها به واسطه رسانه‌ها، توجه به اصول اخلاقی در این عرصه امری ضروری است. جمهوری اسلامی ایران با راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی برون‌مرزی به دنبال تسهیل ارتباطات میان‌فرهنگی با کشورهایی است که به لحاظ شاخصه‌های فرهنگی تفاوت زیادی با ایران دارند. این پژوهش با توجه به نقش این رسانه‌ها در تقویت پیوندهای فرهنگی، معرفی آداب و رسوم ایرانی، روایت‌گری و تحلیل مسائل جهانی از یکسو و کمبودهای موجود در ادبیات علمی در این حوزه از سوی دیگر، با رویکرد توصیفی-تحلیلی و روش مطالعه کتابخانه‌ای، بر اخلاق رسانه‌ای اسلامی در ارتباطات میان‌فرهنگی، به ویژه در رسانه‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی متمرکز شده است و اصول و ضوابط اخلاق رسانه‌ای اسلامی را در سه بعدِ «ارسال کننده پیام رسانه‌ای، مدیریت محتوای پیام و توجه به کرامت و شرایط مخاطب» استخراج نموده است. نتایج نشان می‌دهد که اصول اخلاقی اسلام، چارچوب جامعی برای تنظیم ارتباطات میان‌فرهنگی ارائه می‌دهد و می‌تواند راهنمای مؤثری برای توسعه الگوهای اخلاقی رسانه‌های برون‌مرزی باشد و بهبود ارتباطات میان فرهنگی با کشورهای جهان را تسهیل نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Media Ethics in Islamic Framework within Intercultural Communications : A Study of the International Media of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Maryam Vatankhah 1
  • Alireza Pooya 2
1 Media studies (Radio and Television)- production Faculty -IRIBU-Tehran-Iran
2 IRIBU, Tehran, Iran
چکیده [English]

In today's globalized world, the rise of cultural interactions among nations, largely facilitated by media, necessitates a focus on ethical principles. The Islamic Republic of Iran aims to enhance intercultural communication through its international television networks, engaging with countries that have markedly different cultural backgrounds. This research examines the role of these media outlets in reinforcing cultural bonds, showcasing Iranian customs, constructing narratives, and analyzing global issues while addressing gaps in the existing scholarly literature. Employing a descriptive-analytical approach and library research methods, the study emphasizes Islamic media ethics within the context of intercultural communication, particularly regarding Iran's international media. It identifies key principles of Islamic media ethics across three dimensions: the role of the media message sender, content management, and the consideration of audience dignity and context. The findings suggest that Islamic ethical principles provide a robust framework for structuring intercultural communication, serving as an effective guide for developing ethical models in international media. By adopting these principles, Iranian media can significantly enhance its intercultural interactions, fostering better understanding and cooperation with countries around the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Islamic foundations
  • media ethics
  • intercultural communication
  • international media
  • Television
منابع
قرآن کریم.
نهج ‌البلاغه (ترجمۀ سیدجعفر شهیدی).
احمدی، محمدرضا (1382)، «محاسن و مکارم اخلاق از منظر بهداشت روانى»، معرفت، ش64، ص54-59.
ارزانی، حبیب‌رضا و حامد اهتمام (1394)، «الگوی ارتباطات میان‌فرهنگی مسلمانان با مسیحیان در قرآن کریم»، الهیات تطبیقی، ش14، ص10-89.
اسمیت، آلفرد (1383)، ارتباطات و فرهنگ، ترجمۀ طاهره فیضی، مهدی بابایی و اکرم هادی‌زاده، تهران: سمت.
بذرافشان، محمدرضا (1398)، «بایسته‌های ارتباطات میان‌فرهنگی شیعه و اهل‌سنت در ایران با تأکید بر مفهوم غیریت در اندیشۀ لویناس»، نامۀ فرهنگ و ارتباطات، ش7، ص49-76.
بروجردی، مهدخت (1382)، «حریم خصوصی در جامعۀ اطلاعاتی»، ابرار اقتصادی، ش10، یکشنبه 10اسفند1382.
جوادی آملی، عبدالله (1387)، دین‌شناسی، چاپ پنجم، قم: اسراء.
حاجی‌پور، حسین و عیسی مولوی وردنجانی (1401)، «الگوی اصول اخلاقی رسانه در تبلیغ دینی»، پژوهش‌نامۀ اخلاق، ش56، ص7-30.
سامووار، لاری (1379)، ارتباط بین فرهنگ‌ها، ترجمۀ کیانی و میرحسنی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
شبر، عبدالله (1399)، اخلاق، ترجمۀ صادق حسن‌زاده و حسین حسن‌زاده، قم: آبانه.
شرف‌الدین، سید حسین (1392)، «رویکرد دینی به اخلاق رسانه»، فصلنامۀ اخلاق وحیانی، سال 2، ش5، ص106-150.
شعاعی، محمدحسین (1398)، «تشابه و تفاوت: واکاوی مؤلفه‌های بنیادین ارتباطات میان‌فرهنگی از منظر قرآن کریم: بررسی تشابهات و تفاوت‌ها»، اسلام و ارتباطات میانفرهنگی، ش1، ص63-80.
صانع­پور، مریم (1392)، «اصول اخلاقی در رسانۀ جهانی»، رسانه و فرهنگ، سال 3، ش2، ص77-102.
فولادی، محمد (1390)، «اخلاق رسانه؛ بایدها و نبایدهای اخلاقی در رسانۀ ملی»، معرفت اخلاقی، سال3، ش9، ص111-136.
لبخندق، محسن (1390)، «دلالت‌های نظریۀ فطرت در نظریۀ فرهنگی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال 3، ش1، ص55-80.
محمدی، محمد (1382)، دین و ارتباطات، تهران: کویر.
مطهری، مرتضی (1368)، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
مقام معظم رهبری (1384)، «بیانات در دیدار کارگزاران حج در 08/11/1384»، بازیابی 28/11/1403: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=1355
مقام معظم رهبری (1372)، «پیام به مناسبت سالروز میلاد حضرت مسیح(ع) در 13/10/1372»، بازیابی  28/11/1403: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=660
مکارم شیرازی، ناصر (1378)، اخلاق در قرآن (جلد دوم: فروع مسائل اخلاقی)، تهران: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع).
موسوی خمینى(ره)، روح‌الله (امام) (1365)، صحیفۀ امام، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره). دسترسی در: https://farsi.rouhollah.ir/library/sahifeh-imam-khomeini/vol/13/page/228
ودادی، احمد و حسین اخلاقی‌نسب (1392)، «خودنمایی مثلث گفتگوگستری، تنش­زدایی و احترام متقابل در میان شاخص‌های ارتباطات میان‌فرهنگی»، مدیریت فرهنگی، ش20، ص19-30.
یوسف‌زاده، حسن (1400)، «اصول حاکم بر ارتباطات میان‌فرهنگی در اندیشۀ‌ آیت‌الله خامنه‌ای»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، ش22، ص35-56.
Samovar, L. A., Richard, E. P. & Edwin R. M. (1998). Intercultural Communication: A Reader. 13th Edition. Cengage Learning.