تحلیل روش های تربیتی مواجهه با «طول امل»در سبک زندگی اخلاق مدارانه بر اساس نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تفسیر و علوم قرآن، جامعه الصمطفی العالمیه ، مشهد، ایران

2 گروه آموزش معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان تهران ایران

10.22081/jare.2025.70205.1963

چکیده

این پژوهش با هدف تبیین روش‌های تربیتی مواجهه با «طول امل» (آرزوهای دور و دراز) در سبک زندگی اخلاق‌مدارانه از منظر نهج البلاغه انجام شد. مساله اصلی، چگونگی مواجهه و مهار آرزوهای فناپذیر مادی و بعضاً غیراخلاقی در عصر حاضر بود که با گسترش زندگی مادی و نفوذ سبک زندگی غربی، به مانعی برای تحقق حیات طیبه تبدیل شده‌اند. پرسش محوری پژوهش این بود که مهم‌ترین روش‌های تربیتی امام علی(ع) در مواجهه با طول امل، مبتنی بر مفاهیم اخلاق کاربردی، چگونه می‌تواند به شکل‌گیری سبک زندگی اسلامی بینجامد؟ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد و با استناد به خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه، شش روش تربیتی استخراج شد: تبشیر (امیدواری به فضل الهی و بازتعریف آرزوها در قالب «خیر مأمول»)، اسوه‌سازی (الگوگیری از متقین و خاندان پیامبر(ص) برای هدایت آرزوها به سمت ارزش‌های متعالی)، انذار (هشدار درباره عواقب ویرانگر آرزوهای دنیوی و فریبندگی آن‌ها)، عبرت‌آموزی (درس‌گیری از سرنوشت پیشینیان و ناپایداری دنیا)، مواجهه با نتایج اعمال (آگاهی‌بخشی درباره پیامدهای اخلاقی و اخروی رفتارها) و تحمیل به نفس (مدیریت آرزوها از طریق زهدورزی و خودکنترلی). یافته‌های تحقیق نشان‌ می‌دهد، امام علی(ع) با محوریت بخشیدن به تغییر نگرش به حیات و تأکید بر فناپذیری دنیا، در پی ایجاد بصیرتی عمیق در مخاطب هستند تا آرزوهایش را در چارچوب حیات معناساز، بازتعریف کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The methodology of encountering the concept of "long desires" in ethical lifestyle from the point of view of Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • raziyeh sadat akhlaghi 1
  • ALIYYEH rezadad 2
1 almustafa university
2 farhangian un
چکیده [English]

This research aimed to explain the educational methods of confronting "long-term desires" (far-reaching desires) in an ethical lifestyle from the perspective of Nahjul-Balagha. The main issue was how to confront and control the perishable material and sometimes immoral desires in the present era, which have become an obstacle to the realization of a good life with the spread of material life and the influence of the Western lifestyle. The central question of the research was: How can the most important educational methods of Imam Ali (AS) in confronting long-term desires, based on the concepts of applied ethics, lead to the formation of an Islamic lifestyle? This research was conducted using a descriptive-analytical method and, based on the sermons, letters, and wisdoms of Nahjul-Balagha, six educational methods were extracted: preaching (hoping for divine grace and redefining desires in the form of "hoped-for good"), role modeling (following the example of the pious and the family of the Prophet (PBUH) to guide desires towards transcendent values), warning (warning about the destructive consequences of worldly desires and their allure), learning lessons (learning from the fate of predecessors and the impermanence of the world), facing the consequences of actions (raising awareness about the moral and afterlife consequences of behaviors), and imposing on the self (managing desires through asceticism and self-control). The findings of the research show that Imam Ali (PBUH) seeks to create a deep insight in the audience so that they can redefine their desires within the framework of a meaningful life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • Imam Ali (AS)
  • the length of hope
  • desire
  • moral lifestyle
  • moral education
منابع
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن‌طاووس، علی بن موسی (۱۳۶۷)، إقبال الأعمال، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ابن‌فارس، احمد (1429ق)، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی (1366)، شرح نهج البلاغه، ترجمۀ محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
باقری، خسرو (1384)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم. قم: دار الکتاب الاسلامی.
حسینی شیرازی، سیدمحمد (1368). توضیح نهج­البلاغه. قم: مؤسسة الفکر الاسلامی.
خلیل بن احمد (1409ق)، العین، قم: مؤسسة دار الهجرة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1404ق)، المفردات فی غریب القرآن، قم: دفتر نشر الکتاب.
شریفی، احمدحسین (1397)، آیین زندگی (اخلاق کاربردی)، قم: دفتر نشر معارف.
طریحی، فخرالدین (1362)، مجمع البحرین و مطلع النیرین، تهران: مرتضوی.
قائمی‌مقدم، محمدرضا (1384)، «روش عبرت‌دهی در قرآن»، تربیت اسلامی، دورۀ1، ش1، ص9-38.
مکارم شیرازی، ناصر (1371)، پیام ‏امام، ‏شرح‏ تازه ‏و جامعى ‏بر نهج‏ البلاغه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مهدوی‌کنی، محمدسعید (1386)، دین و سبک زندگی، تهران: دانشگاه امام‌صادق(ع).