کاربست مراسم سوگ و سرور اهل بیت علیهم السلام برای تقویت ارزش های اخلاقی خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معارف. دانشکده معارف اهل بیت. دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران

2 دانشگاه اصفهان - دانشکده معارف اهل البیت (ع)

10.22081/jare.2025.72199.2064

چکیده

چکیده
نظام جامع معرفتی اسلام به مسائل و احکام فردی و اجتماعی، به تقویت ارزش‌های اخلاقی در نهاد خانواده، توجه ویژه‌ای دارد. ازاین‌رو، دین اسلام، پیشوایان معصوم (ع) را به‌عنوان اسوه و هدایتگر معرفی نموده و عواطف مردم باایمان را به محبّت آنان پیوند زده است. از مهم‌ترین جلوه‌های ابراز ارادت به پیشوایان معصوم (ع)، مشارکت در مجالس اعیاد و سرور و نیز محافل سوگ و اندوه آن بزرگواران است. هدف این پژوهش آن است که کاربست مراسم سوگ و سرور اهل‌بیت (ع) در تقویت ارزش‌های اخلاقی خانواده را اثبات نماید. این پژوهش با استفاده از تحقیقات کتابخانه‌ای و با ابزار گردآوری اطلاعات و فیش‌برداری از منابع معتبر دینی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و نیز تجربه‌های مبتنی بر مشاهدات و با رویکرد توصیفی - تحلیلی به سامان رسید. یافته‌های پژوهش نشان داد که: مراسم سوگ و سرور اهل‌بیت (ع) دارای کارکردهای چندوجهی و متعددی است؛ ظرفیت اسوه گزینی، هنجارها و قواعد مشترک، تقویت نقش اخلاقی والدین، بازیابی هویت دینی اخلاق مدار، تأثیر سلامت روان و احساس تعلق به منزله اخوت دینی، شادی‌بخشی و آرامش گری به مؤمنان و نیز انسجام و همبستگی از جمله ظرفیت‌های مراسم سرور و سوگ اهل‌بیت علیهم‌السلام است که با تقویت ارزش‌های اخلاقی در خانواده ارتباط دارد.

واژگان کلیدی: اهل‌بیت (ع)، ارزش‌های اخلاقی، مراسم سوگ، مراسم سرور، خانواده

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The application of the mourning and joy ceremonies of the Ahl al-Bayt (a.s.) in strengthening the moral values ​​of the family

نویسندگان [English]

  • Ismail Kingdom-loving 1
  • Maryam Mazahery 2
1 Department of Education. Faculty of Ahlul Bayt Education. University of Isfahan. Isfahan. Iran
2 2University of Isfahan - Faculty of Ahl al-Bayt (AS) Education
چکیده [English]

Abstract
The comprehensive knowledge system of Islam pays special attention to individual and social issues and rulings, and to strengthening moral values in the family institution. Therefore, the religion of Islam has introduced the infallible leaders (AS) as role models and guides and has linked the feelings and emotions of the faithful people to their love. One of the most important manifestations of expressing devotion to the infallible leaders (AS) is participation in the feasts and celebrations as well as the mourning gatherings of those noble ones. The aim of this research is to prove the application of the mourning and celebration ceremonies of the Ahl al-Bayt (AS) in strengthening the moral values of the family. This research was organized using library research and with the tools of collecting information and taking notes from reliable religious, psychological, and sociological sources, as well as experiences based on observations and with a descriptive-analytical approach. The research findings showed that: the mourning and celebration ceremonies of the(AS) have multifaceted and numerous functions; The capacity for role modeling, common norms and rules, strengthening the moral role of parents, restoring a morally oriented religious identity, the impact of mental health and a sense of belonging as religious brotherhood, bringing joy and comfort to believers, as well as cohesion and solidarity are among the capacities of the Ahlul Bayt (a.s.) mourning and celebration ceremonies, which are related to strengthening moral values in the family.

Keywords: Ahlul Bayt (a.s.), moral values, mourning ceremonies, mourning ceremonies, family

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Ahl al-Bayt (a.s.)
  • moral values
  • mourning ceremonies
  • joy ceremonies
  • family
 
منابع
قرآن کریم.
نهج ‌البلاغه.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق) (1377)، معانی الاخبار، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: اسلامی.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق) (1397)، الامالی، ترجمۀ محمدعلی سلطانی، تهران: ارمغان طوبی.
آذربایجانی، مسعود، محمدرضا سالاری‌فر، مهدی موسوی‌الاصل، اکبر عباسی و محمد کاویانی (1402)، روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه، و سمت.
اربابی، حسین (1394)، «شعائر دینی در اسلام؛ مفهوم‌شناسی، ویژگی‌ها و کارکردها»، معرفت، ش211، ص59-76.
آرگایل، مایکل (1386)، روان‌شناسی شادی، ترجمۀ مسعود گوهر انارکی و دیگران، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی.
آرون، ریمون (1396)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: علمی‌فرهنگی.
بیرو، آلن (1380)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
پرتو، مسلم (1394)، «نقش جهت‌گیری مذهبی و وضعیت اقتصادی‌اجتماعی در تحول قضاوت اخلاقی نوجوانان دانش‌آموز»، مسائل کاربردی تعلیموتربیت اسلامی، ش1، ص11-38.
پزشکی، یاسمین و مریم قره‌سو (1400)، «فرهنگ موسیقایی مجالس زنانۀ تهران: مطالعه موردی روضه‌خوانی و مداحی»، پژوهش‌های انسانشناسی ایران، ش21، ص73-91.
پسندیده، عباس (1400)، رضایت از زندگی، قم: دار الحدیث.
تقی‌زاده داوری، محمود (1385)، «بررسی کارکردهای انسانی، فرهنگی و اجتماعی مراسم سوگواری»، اخبار شیعیان، ش15، ص39-42.
حسین‌خانی، هادی (1401)، «نقش روش تغییر موقعیت در تربیت اخلاقی از منظر علامه مصباح یزدی»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، سال 14، ش1 (پیاپی 27)، ص57-72.
حکیمی، محمدرضا، محمد حکیمی و علی حکیمی (1394) الحیاة، ترجمۀ احمد آرام، تهران: دلیل ما.
خانیکی، هادی (1383)، هویت در ایران: رویکرد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی به هویت و بحران در ایران، تهران: جهاد دانشگاهی.
دورکیم، امیل (1402)، صور ابتدایی حیات دینی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: تبیان.
ربانی خلخالی، علی (1373)، عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه، تهران: مؤلف.
رزازی، مریم، محسن قدمی، فاطمه عزیزآبادی فراهانی و ابراهیم حاجیانی (1403)، «شناسایی عوامل مؤثر بر حفظ و تحکیم خانواده اسلامی‌ایرانی»، مطالعات ملی، ش1، ص53-81.
ری‌شهری، محمدمهدی، با همکاری عباس پسندیده (1394)، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، قم: دار الحدیث.
سالاری‌فر، محمدرضا (1396)، درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، قم: هاجر.
شولز، رینهارت (1401)، نگاهی نو به تاریخ جهان اسلام، ترجمۀ امیربهرام عرب احمدی، تهران: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
صارمی، حمیدرضا، احمد قاسمی و حمیدرضا عباسی (1394)، «درآمدی بر روان‌شناسی محیط و بررسی عوامل مؤثر بر شادی در محیط و فضاهای معماری»، دومین کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، استانبول، ترکیه.
صدری افشار، غلامحسین، با همکاری نسرین حکمی و نسترن حکمی (1382)، فرهنگ فارسی امروز، تهران: کلمه.
عاملی، سید جعفر مرتضی (1389)، بزرگداشت‌ها در اسلام، ترجمۀ محمد سپهری، قم: بوستان کتاب.
فربد، محمدصادق (1386)، کتاب ایران: سوگواری‌های مذهبی در ایرا ن، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
گروسی، سعیده (1400)، جنسیت، جامعه و جامعه‌شناسی، تهران: جامعه‌شناسان.
متقی هندی، علی بن حسام‌الدین (1372ق)، کنز العمال فی سنن والاقوال والافعال، بیروت: الرساله.
مجلسی، سید محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، بیروت: دار الحیاة التراث.
ملکوتی‌خواه، اسماعیل، سید احمد محمودی و سعیده السادات حسینی (1399)، «تأثیر قاعدۀ حسن و قبح عقلی بر آرای اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی»، پژوهش‌نامۀ اخلاق، ش48: ص143-162.
موسوی، اشرف‌ السادات (1397)، «عملکرد نظام خانواده و بهداشت روانی اعضای خانواده»، اندیشه و رفتار، ش3، ص89-106.
هیئت مؤلفان (1402)، روان‌شناسی عمومی، ویرایش حسین زارع، تهران: نشر دانشگاه پیام‌نور.
Heintzman, P. (2009). “The spiritual dimension of leisure experience”. Leisure/Loisir, 33 (1): 87-107.
Karun, E. V. and Brawley, L. R. (2000). “Conceptual Coherence and Measurement”. Small Group Research, 31 (1): 89-106.
Keyes, C. L. M. (2007). “Promoting and Protecting Mental Health as Flourishing”. American Psychologist, 62 (2): 10-95
Walsh, F. (2009). Spiritual Resources in Family Therapy. Guilford Press.
World Health Organization (1942). Constitution of the World Health Organization. Geneva: WHO.