ساختار فرد و جهان و نقش آن در نیل به کمال اخلاقی:رواقیان و اسپینُزا

نویسنده

استادیار گروه مطالعات کاربردی اخلاق، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

چکیده

تفکر رواقی، از گذشته تا کنون بر فلسفۀ‌ غرب تأثیر به‌سزایی داشته است. تأثیر این تفکر در دورۀ‌ جدید،یعنی قرون 16 تا 18، بسیار تعیین‌کننده بوده است. اخلاق در اندیشۀ‌ ارسطو و ارسطوییان با اصول نظری پیوند نزدیکی دارد؛ اما این اصول مبنای اخلاق نیستند. در تفکر رواقیان، اخلاق قویاً بر منطق و فیزیک مبتنی بود. اخلاق در نگاه آنان مهم‌ترین بخش فلسفه بود و دیگر بخش‌های فلسفه، مبانی یا مقدمات آن به شمار می‌آمدند. در اندیشۀ‌اسپینُزا نیز چنان‌که از چینش و نام کتاب او آشکار است، متافیزیک بنیاد اخلاق و برای اخلاق است. کاوش در اخلاق رواقی ‌اسپینُزایینشان می‌دهدشرط بنیادین فضیلت یا کمال اخلاقی، دستیابی به شناخت عمیق از انسان و جهان است. انسان بافضیلت، انسانی عقلانی است و به همین دلیل در مقایسه با دیگران توانایی‌های ذهنی بیشتری دارد. درنتیجه، انسان فضیلت‌مند بسیار فعال است. از دیگر سو، برخی انفعالات همچون اندوه، ترس، افسردگی، خودباختگی و... بر ضعف و ناتوانی دلالت دارند. انسان بافضیلت دچار این انفعالات نیست؛ پس، فضیلت عین نیرومندی است. این نیرومندی درونی بر نیرومندی بیرونی تأثیر می‌گذارد.
این مقاله می‌کوشد با تحلیل و بررسی اخلاق از دیدگاه رواقیان و اسپینُزا، رابطۀ‌ اخلاق رواقی را با اخلاق اسپینُزا تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


  1. .اسپینوزا، باروخ (1364)؛اخلاق؛ ترجمۀ‌ محسن جهانگیری؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی.##Aristotle;Nicomachean Ethics;in Aristotle in 23 Volumes, Vol. 19, trans. H. Rackham;Cambridge, MA.: Harvard University Press, London: William Heinemann Ltd, 1934. ##Aristotle;Rhetoric; in Aristotle in 23 Volumes, Vol. 22, trans. J. H. Freese; Cambridge: Harvard University Press and London: William Heinemann Ltd, 1926.

    1. Arnim,Hans F.A. von (ed.);Stoicorum Veterum Fragmenta; ##tuttgart: B.G. Teubner Verlagsgesellschaft mbH, 1964. ##Aurelius, Marcus;The thoughts of the Emperor M. Aurelius Antoninus; trans. George Long; London: G. Bell & sons, 1887. ##Cicero, Marcus Tullius;Academica; in De natura deorum; Academica, with an English translation by H. Rackham; London: William Heinemann LTD, 1933. ##Cicero;De fato, C. F. W. Müller (ed.); Leipzig: Teubner, 1915. ##Cicero;De finibus bonorum et malorum; Loeb classical Library, Cambridge, Mass., 1914. ##Cicero;De natura deorum, in De natura deorum; Academica. ##Cicero; Tusculan Disputation;, trans. J. E. King; Loeb Classical Library 141, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1927. ##Empiricus, Sextus;Against Physicists; trans. R.G. Bury; Loeb Classical Library, Cambridge, Mass., 1936. ##Epictetus;Discourses, in The Works of Epictetus; trans. Thomas Wentworth Higginson; New York: Thomas Nelson and Sons, 1890. ##Epictetus;Encheiridion; in The Works of Epictetus; trans. Thomas Wentworth Higginson; New York: Thomas Nelson and Sons, 1890. ##Inwood, Brad;Ethics and Human Action in Early Stoicism; Oxford: Clarendon Press, 1985. ##ames, Susan; "Spinoza the Stoic" in Lloyd (ed.), Spinoza (Critical Assessments...). ##Kristeller, Paul Oskar; "Stoic and Neoplatonic Sources of Spinoza's Ethics" in Lloyd (ed.), Spinoza (Critical Assessments…).##Laertius, Diogenes;Lives of Eminent Philosophers; trans. R. D. Hicks; Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1970. ##Lloyd, Genevieve (ed.);Spinoza (Critical Assessments of Leading philosophers); London and New York: Routledge, 2001. ##Long, A.A., and D. N. Sedley;The Hellenistic Philosophers; Cambridge: Cambridge University Press, 1987. ##Pereboom, Derk' "Stoic Psychotherapy in Descartes and Spinoza" in Lloyd (ed.), Spinoza (Critical Assessments...). ##Plutarch; "On Stoic Self-Contradictions" in Moralia, vol. XIII, Part II, Loeb Classical Library, Cambridge, Mass., and London: Harvard University Press, 1976. ##Seneca, Lucius Annaeus;De ira, in Moral Essays.##Seneca;Epistulae morales; trans. R.M. Gummere; Loeb Classical Library, Cambridge, Mass. and London: Harvard University Press, William Heinemann LTD, 1917##Seneca;Letters; Loeb Classical Library, Cambridge, Mass., 1917.Seneca;De vita beata in Moral Essays. ##Seneca; Moral Essays; trans. John W. Basore; Loeb Classical Library, London: William Heinemann LTD, and New York: G.P. Putnam’s Sons, 1928. ##Spinoza, Benedict de;Ethics; translated from the Latin by R.H.M; Elwes, 1883, (http://sacred-texts.com/phi/spinoza/ethics/index.htm