بررسی نظریۀ‌ بنیادهای اخلاقی در میان شاغلان حرفۀ‌ حسابرسی

نویسندگان

1 استادیار گروه حسابداری، دانشگاه تربیت مدرّس

2 دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه تهران.

3 دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

یکی از اهداف هر حرفه، خدمت به جامعه است. حرفۀ‌ حسابداری نیز از این قاعده مستثنا نیست. به‌وجود آمدن موازین اخلاقی، مانند آیین رفتار حرفه‌ای، برای اطمینان از دست‌یابی به این هدف است. از این‌رو، هدف پژوهش حاضر، تحلیل عاملی پرسشنامۀ‌ گراهام‌ و همکاران دربارۀ‌ نظریۀ‌ بنیادهای اخلاقی هایت و همکاران او در میان شاغلان حرفۀ‌ حسابرسی است. نظریۀ‌ بنیادهای اخلاقی‌ هایت از جمله نظریات اخیر دربارۀ‌ قضاوت اخلاقی در حوزۀ‌ شناخت اجتماعی است. در این نظریه، پنج عاملِ مراقبت، انصاف، وفاداری، اطاعت از مرجع قدرت و تقدّس، به‌منزلۀ‌ زیربنای دغدغه‌های اخلاقی معرفی شده است. گراهام و همکارانش در سال 2011 برای بررسی این پنج بنیاد، پرسشنامه‌ای تنظیم کردند که در آن برای هر یک از بنیادها 6سؤال (در مجموع 30سؤال) طرح شده بود. این پژوهش از نوع توصیفی - پیمایشی است و می‌کوشد با تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی بین 120نفر از شاغلان حرفۀ‌ حسابرسی به این  پرسش پاسخ دهد که آیا پرسش‌های موجود در پرسشنامه می‌توانند هر یک از مؤلّفه‌های یادشده را به‌درستی توضیح دهند یا خیر. برای این امر از تحلیل عاملی اکتشافی، تأییدی و سیستم معادلات ساختاری و نرم‌افزار لیزرل (نسخۀ‌ 5/8) استفاده شده است.
نتایج پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی نشان می‌دهد که می‌توان فرض کرد هر یک از پرسش‌های مطرح‌شده در پرسشنامۀ‌ گراهام و همکارانش در سال 2011 می‌توانند بنیادهای اخلاقی هایت و همکاران را به‌خوبی توضیح دهند. تحلیل عاملی تأییدی نیز درستی این ادعاها را اثبات کرد. 

کلیدواژه‌ها


. آقایی، محمدعلی و رضا حصارزاده (1391)؛
«الگوسازی مفهومی اخلاق در حسابداری و پیمایش دیدگاه حسابداران»؛ مجلۀ‌ اخلاق در
علوم و فناوری، س 7، ش 3، ص 1 تا 12.##2. اعتمادی، حسین و زهرا دیانتی‌دیلمی
(1388)؛ «تأثیر دیدگاه اخلاقی مدیران مالی بر کیفیت گزارش‌های مالی شرکت‌ها»؛ مجلۀ‌
اخلاق در علوم و فناوری، س 4، ش 1 و 2،         ص 11 تا 22. ##3. اعتمادی، حسین، مهدی
خلیل‌پور و یوسف تقی‌پوریان (1391)؛ «تأثیر اخلاق حرفه‌ای حسابداران بر قابلیت
اتکاء صورت‌های مالی»؛ مجلۀ‌ اخلاق در علوم و فناوری، س 7، ش 3، ص 36 تا 43. ##4.
ثقفی، علی، حلیمه رحمانی و  افسانه رفیعی
(1389)؛ «آموزش اخلاق حسابداری در دورۀ‌ کارشناسی»؛ مجلۀ‌ اخلاق در علوم و فناوری،
س 5، ش 1و2، صص 7-18. ##5. جباری، حسین و حلیمه رحمانی (1389)؛ «سنجش ملاحظات
اخلاقی در حسابداری»؛  مجلۀ‌ اخلاق در علوم
و فناوری،  س 5، ش 3 و 4، ص 47 تا 56. ##6.
حجازی، رضوان و جنت مسافری  (1391)؛ «رابطۀ‌
جنسیت با اخلاق حرفه‌ای در جامعۀ‌ دانشگاهی و حرفۀ‌ حسابداری»، مجلۀ‌ اخلاق در
علوم و فناوری، س 7، ش 1، ص 40 تا 49. ##7. دازه، نوشین و منصور گرگز (1394)؛
«رابطه بین استدلال اخلاقی، طرز تفکر،                 نیّت و تمایل اخلاقی حسابداران
رسمی»، مجلۀ‌ اخلاق در علوم و فناوری، س 10، ش 1، ص 115 تا 123. ##8. رجب‌دُری، حسین،
اعظم روستا‌میمندی و زیبا آسوده (1395)؛ «بررسی پایبندی دانشجویان کارشناسی
حسابداری به اخلاق حرفه‌ای»؛ فصلنامۀ‌ اخلاق، س 6، ش۲۱، ص 265 تا 292. ##9.
رویایی، رمضانعلی و مهدی محمدی (1389)؛ اخلاق و حرفه‌ای‌گرایی در حسابداری؛
انتشارات کتابخانۀ‌ فرهنگ. ##10. مهرانی، ساسان و دیگران (1390)؛ «عوامل مؤثر بر
تصمیم‌گیری اخلاقی حسابداران رسمی ایران»؛ مجلۀ‌ اخلاق در علوم و فناوری، س 6، ش
3، ص 20 تا 29. ##11. نجات، پگاه و دیگران (1394)؛ «بررسی ویژگی‌های شناختی ـ ‌اجتماعی
بازنمایی ذهنی دغدغه‌های اخلاقی: گروه‌بندی، جهت‌گیری انگیزشی و بافت ارتباطی
بنیادهای اخلاقی»؛ دوفصلنامۀ‌ شناخت اجتماعی، س 4، ش 1، ص 109 تا 126. ##12.
Abdolmohammadi, M. J. & Baker, C. R, 2006, “Accountants’
value preferences and moral reasoning”, Journal
of Business Ethics
, Vol 69, No 1, pp 11-25. ####13. Andersen, M. L., Zuber, J. M. & Hill, B. D, 2015, “Moral foundations theory: An exploratory study with accounting and other
business students”, Journal of
Business Ethics
, Vol 132, No 3, pp 525-538. ##14. Beattie, V. & Davie, E,
2006, “Theoretical studies of the
historical development of the accounting discipline: A review and evidence”, Accounting, Business & Financial History, Vol 16, No 1,
pp 1-25. ##15. Dewi, N. H. U. & Prihatin, T, 2010, “Predicting intended ethical behavior of auditor candidates on accounting
students”, In The 18th
Annual Conference on Pasific Basin Finance, Economic Accounting and Management
(PBFEAM)
, available at: http://ssrn.com/abstract=2046403##16. Emerson, T. L., Conroy, S. J. & Stanley, C. W, 2007, “Ethical attitudes of accountants: Recent evidence from a practitioners’
survey”, Journal of Business
Ethics
, Vol 71, No 1, pp 73-87. ##17. Graham, J. & others, 2011, “Mapping the moral domain”, Journal of
Personality and Social Psychology
”, Vol 101, No 2, pp 366-385. ##18. Haidt, J, 2001, “The emotional dog and its rational tail: a social intuitionist approach to
moral judgment”, Psychological Review, Vol
108, No 4, pp 814-834. ##19. Haidt, J, 2007, “The new synthesis in moral psychology”, science, Vol 316, No 5827, pp 998-1002. ##20. Haidt, J, 2012, the
righteous mind: Why good people are divided by politics and religion, New
York: Pantheon Books. ##21. Haidt, J, 2013, “Moral psychology for the twenty-first century”, Journal of Moral Education, Vol 42, No 3, pp 281-297. ##22. Haidt, J. & Graham, J,
2007, “When morality opposes justice:
Conservatives have moral intuitions that liberals may not recognize”, Social Justice Research, Vol 20, No 1, pp 98-116. ##23. Haidt, J. & Joseph, C,
2004, “Intuitive ethics: How innately
prepared intuitions generate culturally variable virtues”, Daedalus, Vol 133, No 4, pp 55-66. ##24. Janoff-Bulman, R. & Carnes, N. C, 2013, “Surveying the moral landscape moral motives and group-based moralities”, Personality and Social Psychology Review, Vol 17, No 1, pp
242-247. ##25. Rose, C, 2007, “Does female board representation influence firm performance? The Danish
evidence”, Corporate
Governance: An International Review
, Vol 15, No 2, pp 404-413. ##26.Shweder, R. A., Much, N. C., Mahapatra,
M. & Park, L, 1997, The ‘‘big three’’ of morality (autonomy, community and
divinity) and the ‘‘big three’’ explanations of suffering. Morality and
health
, Vol 81, pp 119-169. ##27. Singh, J. & others, 2005, “A comparative study of the contents of corporate codes of ethics in
Australia, Canada and Sweden”, Journal of World
Business
, Vol 40, No 1, pp 91-109. ##28. Vij, S., Sharma, R. & Kaur, P, 2010, “Ethical orientation of managers in insurance industry in India”, In International Conference on Business Ethics & Human Values,
available at: http://ssrn.com/abstract=1730965##