بازنمای جامعۀ تربیت‌پذیر و شیوه‌های ارتقای آن

نویسنده

استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه یزد.

چکیده

جامعۀ تربیت‌پذیر، ازجمله جامعۀ دینی، برای بقای خود نیازمند است هنجارهای اخلاقی و دینی را به نسل جدید منتقل کند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی جامعۀ تربیت‌پذیر دینی و شیوه‌های ارتقای آن است. بنا بر ماهیت موضوع پژوهش، از روش کیفی استفاده شد. شرکت‌کنندگان در این پژوهش تمام کارشناسان علوم تربیتی و دینی شهر یزد بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند و رسیدن به اشباع نظری، با نُه نفر از آن‌ها مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساختاریافته شد. داده‌ها با روش کدگذاری باز و محوری، تحلیل و یافته‌ها از طریق سه معیار قابل قبول، قابل اطمینان و تأییدپذیر، اعتباردهی شدند. یافته‌ها نشان داد فرآیند جامعه‌پذیری دینی، از طریق انتقال صحیح آموزه‌های دینی، انتخاب درونی و نهادینه‌شدن سجایای اخلاقی و دینی در جامعه اتفاق می‌افتد. دراین‌میان، نهادهای خانواده، مدرسه، گروه همسالان، رسانه‌ها، حکومت و نهاد روحانیت در ارتقای جامعۀ تربیت‌پذیر دینی، نقش بسیار مؤثری دارند. ازسوی ‌دیگر، عواملی نظیر سستی بنیان دینی خانواده، ناکارآمدی آموزش‌های مدرسه، تأثیرات گروه همسالان، تهاجم فرهنگی و ضعف عدالت در جامعه به تربیت‌گریزی دینی منجر  می‌شود.
یافته‌ها نشان داد تقویت بنیان دینی و اخلاقی خانواده، اثربخش‌ترشدن آموزش‌های مدرسه، الگوسازی از طریق رسانه‌ها و توسعۀ عدالت اجتماعی می‌توانند به‌منزلۀ شیوه‌های ارتقای جامعۀ تربیت‌پذیر دینی مؤثر باشند.

کلیدواژه‌ها


  1. باقری، خسرو (1374)؛ نگاهی دوباره به تربیت اسلامی؛ تهران: وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. 
  2. احمدی، سید احمد (1385)؛ اصول و روش‌های تربیت در اسلام؛ اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  3. تنهایی، حسین ابوالحسن (1390)؛ جامعه‌شناسی دین در شرق باستان؛ چ2، تهران: بهمن برنا.
  4. توسلی، غلام‌عباس و ابوالفضل مرشدی (1385)؛ «بررسی سطح دینداری و گرایش‌های دینی دانشجویان امیرکبیر»؛ نامه جامعه‌شناسی ایران؛ دورۀ 7، ش 4، صفحات 96 تا 118.
  5. دورکیم، امیل (1383)؛ صور ابتدایی حیات دینی؛ ترجمۀ نادر سالارزاده؛ تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
  6. زنگنه، محمد (1388)؛ «بررسی عوامل فرهنگی مؤثر جامعه‌پذیری نوجوانان و جوانان»؛ پژوهش‌نامه فرهنگی؛ سال هشتم، ش 7 ، ص 30 تا 36.
  7. سراج‌زاده، حسین و محمدصدیق محمدی (1390)؛ «مقایسه تجربی دینداری از نظر روحانیون و دانشگاهیان»؛ فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی؛ دورۀ 4، ش 4، ص 25 تا 54.
  8. سراج‌زاده، سید حسین (1375)؛ بررسی رابطه دین‌داری و بزهکاری دانش‌آموزان دبیرستان‌های تهران؛ تهران: اداره کل آموزش و پرورش استان تهران.
  9. شاملی، عباسعلی (1381)؛ «درآمدی مفهوم‌شناختی در قلمرو تربیت دینی»؛ فصلنامۀ روششناسی علوم انسانی؛ ش 32، ص 4 تا 32.
  10. صدوقی، مجید (1387)؛ «معیارهای ویژه ارزیابی پژوهش کیفی»؛ فصلنامۀ روششناسی علوم انسانی؛ سال 14، ش 56، ص55 تا 72
  11. فرمهینی فراهانی، محسن (1390)؛ تربیت در نهج البلاغه؛ تهران: آییژ.
  12. قوام، میرعظیم (1386)؛ اصول و روش‌های تربیت از منظر قرآن کریم؛ تهران: جمال‌الحق.

13. غیاثوند، احمد (1386)؛ «بررسی وضعیت رفتارهای دینی در بین دانشجویان»؛ فصلنامۀ مطالعات ملی؛ سال 8، ش2، ص 1 تا 20.

  1. فروتن، یعقوب (1392)؛ «استراتژی جامعه‌پذیری دینی در ایران»؛ فصلنامۀ مطالعات ملی؛ سال 14، ش 53، ص 73 تا 96.
  2. کیان، مریم (1394)؛ «تبیین ابعاد تربیت کودک در نظام خانواده از دیدگاه اسلام»؛ فصلنامۀ اخلاق؛ ش 2 (18)، ص 9 تا 35.
  3. گنجی، محمد (1383)؛ «تبیین وضعیت دینداری دانشجویان دانشگاه اصفهان»؛ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد (چاپ شده)، دانشگاه اصفهان.

17. محمدی، بیوک (1387)؛ درآمدی بر روش تحقیق کیفی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.