بررسی جایگاه اخلاق زیست محیطی در کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه پیام نور

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت مؤلفه­های اخلاق زیست محیطی در کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول می­باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتاب­های درسی دوره متوسطه اول می­باشد که در سال 1398چاپ شده است و سه عنوان کتاب «پیام­های آسمان»، «مطالعات اجتماعی» و «علوم تجربی» با 9 جلد کتاب به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. ابزار پژوهش، سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است که روایی آن به وسیله متخصصان تعیین شده و برای تعیین پایایی از روش ویلیام اسکات استفاده شده است. داده­های حاصل با استفاده از شاخص­های توصیفی در فرایند تحلیلی «آنتروپی شانون» مورد بررسی قرار گرفت. یافته­های پژوهش نشان داد که مؤلفه­های «شناخت طبیعت و استفاده صحیح از آن» با ضریب اهمیت139/، «پرهیز از آلوده نمودن محیط زیست» با ضریب اهمیت138/، «درخت کاری و حفاظت از فضای سبز» با ضریب اهمیت 128/ دارای بیشترین ضریب اهمیت و مؤلفه­های «حفاظت از تنوع زیستی» با ضریب اهمیت 096/، «دیدگاه اسلام در زمینه محیط زیست» با ضریب اهمیت 095/و «احساس مسؤلیت در برابر حیات وحش» با ضریب اهمیت 07/، دارای کمترین ضریب اهمیت بوده و به مؤلفه «رعایت حقوق حیوانات» هیچ توجهی نشده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Status of Environmental Ethics in Junior High School Textbooks

نویسنده [English]

  • sirous mahmoudi
payamnoor university
چکیده [English]

The aim of this study is to study the junior high school textbooks in term of concern about dimensions of environmental ethics. The research method is descriptive of type of content analysis. The statistical population of this study is all junior high school books that published in 2019. Three book titles, "Social Studies," "Gifts of the Sky," " and " Empirical science," (9 volumes) were intentionally collected in the sample. A researcher-made content analysis inventory which was compiled by expert judgments and examined by descriptive indices in analytical process of Entropy Shannon, was used to gathering data .The result showed that in these books, components of the" recognition of nature as a divine creature and its proper use “with importance coefficient of 0.139, "Avoiding Environmental Pollution" with importance coefficient of 0.138,  "tree planting and conservation of green space" with importance coefficient of 0.128, respectively were the most important dimensions and " biological diversity " with importance coefficient of 0.096, " The Perspective of Islam on  Environment" with importance coefficient of 0.095, "Responsibility to Wildlife" with importance coefficient of 0.07, respectively were the least important dimensions. Hygiene and health" with importance coefficient of. There is no reference to "Animal Rights Observance “in none of the books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Ethics
  • Textbooks
  • Content Analysis
  • junior high school
. آذر، عادل(1380)، «بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده­ها در تحلیل محتوا»، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه الزهرا، سال 11(37)، 17-1.
2. اسکات، ویلیام(1391)، تئوری حسابداری مالی، ترجمه علی پارسائیان، تهران: انتشارات ترمه.
3. امینی،محمد؛ مشاالهی،زهرا(1393)، «جایگاه مغفول آموزش محیط زیست در کتب درسی(مطالعه موردی؛ کتب علوم و تعلیمات اجتماعی مقطع راهنمایی)»، مجله علوم تربیتی دانشگاه اهواز،6(21)،82-59.
4. ایمانی، محسن؛ طلائی، ابراهیم؛ سعدی پور،محبوبه (1396)، «تبیین تربیت زیست محیطی بر اساس فلسفه تربیت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 2(4)،46-7.
5. بارو، کریستوفر(1392)، اصول و روش های مدیریت زیست محیطی، ترجمه مهرداد اندرودی، تهران: نشر کنگره.
6. بنسون، جان(1382)، اخلاق محیط زیست، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
7. بیات، طاهره؛ احمدی، پروین؛ پارسا، عبدالله(1391)، «جایگاه اخلاق زیست محیطی در برنامه درسی دوره ابتدایی ایران»، فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی، 10(2) ، 62-51.
8. جمشیدی راد، محمد صادق(1397)، «تأثیر آموزش مباحث فقه شیعی در ارتباط با گیاهان و درختان بر میزان آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی دانشجویان»، فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار،6(3)،46-37.
9. جوادی آملی، عبدالله(1394)، مفاتیح الحیات، قم:اسراء.
10. دادفر، مهناز(1391)، « بررسی نقش و تأثیر آموزش محیط زیست در آموزش رسمی دروس هدیه­های آسمان و علوم تجربی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان شهر دماوند»، پایان نامه کارشناسی ارشد،گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور تهران.
11. دژاردن، جوزف آر(1396)، اخلاق محیط زیست، درآمدی بر                                فلسفه محیط زیست، ترجمه مهدی کلاهی، تهران: انتشارات فرهنگ،                           هنر و ارتباطات.
12. شبیری، سید محمد؛ عبدالهی سهراب (1390)، نظریه ها و کاربرد­های آموزش محیط زیست، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
13. شمسی پاپکیاده،زهرا ؛ شبیری،سیدمحمد(1392)، «توسعه سواد­آموزی ریاضی از طریق مواد برنامه جامع درسی آموزش محیط زیست»، فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار،1(3)،65-55.
14. شورای عالی آموزش و پرورش(1391)، سند ملی برنامه درسی، تهران: وزارت آموزش و پرورش.
15. صالحی عمران، ابراهیم؛ سبحانی نژاد، مهدی(1394)، «تحلیل میزان                               توجه به مولفه­های شهداء و ایثارگران دفاع مقدس در محتوای کتب درسی                              دوره ابتدایی»، فصلنامه پژوهش های آموزش و یادگیری(دانشور رفتار)، 22 (6)،234-211.
16. عابدی سروستانی، احمد؛محقق داماد، سید مصطفی (1391)، مبانی و           رهیافت­های اخلاق زیست محیطی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
17. علیا، مسعود(1391). فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق، تهران:هرمس.
18. عمل صالح،احیاء،عبدالهی، منیژه؛کارگران، ربابه (1389)، «بررسی عناصر طبیعت در کتاب فارسی دوم دبستان، مجله مطالعات ادبیات کودک»،1(2)،123-101.
19. فراهانی فرد، سعید؛ محمدی فرد، یوسف(1388)، «مبانی اخلاقی محیط زیست از نگاه اقتصاد متعارف و قران»، فصلنامه قبسات، 14(1)، 208-179.
20. قضاوی،منصوره؛لیاقت­دار،جواد؛عابدی،احمد(1388)، «تحلیل محتوای کتاب‌های علوم تجربی دوره ابتدایی از لحاظ توجه به معضلات زیست محیطی»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره98.
21. قضاوی،منصوره؛لیاقت­دار،جواد (1389)، «تحلیل محتوای کتاب­های تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی به لحاظ توجه به معضلّات زیست محیطی»، فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی،6(4)،152-123.
22. کریپندورف، کلوس(1394)، تحلیل محتوا، مبانی روش شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
23. گال، مردیت؛ بورگ، والتر(1384)، روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان شناسی، ترجمه نصر و همکاران،  تهران: انتشارات سمت.
24. گوتک، جرالد ال(1396)، مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، ترجمه محمد جعفر پاک سرشت، تهران: انتشارات سمت
25. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفا.
26. محمودی، سیروس(1397)،«تحلیل محتوای کتاب­های درسی هدیه­های آسمانی دوره ابتدایی از نظر توجه به اخلاق زیست محیطی»، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال سوم، شماره سوم، 160-131.
27. نلسون، مایکل پی(1385)،« اخلاق زیست محیطی»، ترجمه زهرا واعظی نژاد، فصلنامه اخلاق، شماره2و 3، 72-59.
28. نیکلس،ادری و هاوارد(1381)، راهنمای عملی برنامه ریزی درسی، ترجمه داریوش دهقان ،تهران:انتشارات قدیانی
29. ولایی، عیسی(1388)، «اسلام و محیط زیست»، قم: اندیشه مولانا
30. هولستی، ال.آر(1374)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمه نادر سالار زاده، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
31. Pojman L.P. (2001). "On the ethics and environmental concerns". In: Environmental Ethics: Readings in Theory and Application. Thompson and Learning, ed, byL.P. Pojman, London.
32. UNESCO, (2009). Belem Framework for Action: Sixth International Conference on Adult Education in Brazil, Use The Power and Capacity of Adult Education and Learning for Dynamic Future, Interprete Department of Education of UNESCO National Commission of Iran.
33. Altabach, P. C. (1991). Textbook in American society: Politics, and Pedagogy. Albany, NY: state university of New York Press.