رابطۀ همگنانۀ اخلاق و فقه در آیات امربهمعروف و نهی‌ازمنکر (با محوریت تأثیرگذاری و حاکمیت اخلاق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران

چکیده

علم فقه و علم اخلاق، دو دانش اصیل اسلامی­اند که تأثیر متقابلی بر یکدیگر دارند و مکمل و متعاضد هم به حساب می­آیند؛ چراکه هدف مشترکی را که همان امتثال اوامر الهی و تقرب به اوست، دنبال می‌کنند. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، از جمله واجبات فقهی­اند که اخلاق، جلوۀ ویژه­ای در آن‌ها دارد. در واقع، این واجبات، بدون پشتوانۀ اخلاق عملاً تأثیر مفید و ماندگاری بر فرد و جامعه ندارند. در آیات قرآن کریم هم ضمن بیان ابعاد مختلف وجوب امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر، بر حاکمیّت روح اخلاق بر آن­ها تأکید شده است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، درصدد بیان ارتباط همگنانه بین اخلاق و فقه در آیات امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است. در تبیین این ارتباط، بر محوریت تأثیرگذاری و حاکمیت اخلاق بر فقه تأکید می‌شود؛ همان‌گونه که دیگر آموزه­های فقهی اسلامی نیز از چنین پیشینه و پشتوانه­ای برخوردارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The homogeneous relationship between ethics and jurisprudence in the verses of enjoining the good and forbidding the evil )with the focus on influence and the rule of ethics(

نویسندگان [English]

  • Mohammad Karimi 1
  • Moslem Mohammadi 2
1 PhD student in Islamic education at the University of Tehran, College of Farabi.
2 Associate Professor at the University of Tehran, College of Farabi.
چکیده [English]

 
The science of jurisprudence and the science of ethics are two original Islamic sciences that have a reciprocal effect on each other and are considered complementary; because they have a common purpose, which is to obey the divine commands and be close to Him. Enjoining the good and forbidding the evil are among the jurisprudential obligations in which morality has a special effect, without morality they do not have a useful and lasting effect on individuals and society. In the verses of the Holy Quran, while stating the various dimensions of the obligation of enjoining the good and forbidding the evil, it fully shows the dominance of the spirit of morality over them. Therefore, the present study, using a descriptive-analytical method, seeks to express the complementary relationship between ethics and jurisprudence in the verses of enjoining the good and forbidding the evil. Emphasizing this paradigm, in which the focus is on the influence and rule of ethics on jurisprudence, as well as other teachings of Islamic jurisprudence have such a background and support.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethics
  • jurisprudence
  • verses of rulings
  • enjoining the good
  • forbidding the evil
  • possibility of influence
  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1362)، الخصال، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  4. ایروانی، باقر (1386)، دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الاحکام، قم: دار الفقه للطباعة و النشر.
  5. بجنوردی، حسن (1377)، القواعد الفقهیة، قم: الهادی.
  6. خمینی، روح‌الله (1392)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی ;.
  7. خمینی، روح‌الله (1382)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
  8. خویی، سیدابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم.
  9. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
  10. سیستانی، علی (1422ق)، المسائل المنتخبة، قم: مکتب آیت‌الله سیستانی.
  11. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: مکتبة الداوری.
  12. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی (1377)، مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، تهران: پیام حق.
  13. نجفی، محمدحسن‌بن‌باقر (بی­تا)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  14. صادقی تهرانی، محمد (1365)، الفرقان فی تفسیر القرآنبالقرآن، چ2، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
  15. طباطبایی حکیم، محمدسعید (1433ق)، منهاج الصالحین، قم: دار الهلال.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  17. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ 3، تهران: ناصر خسرو.
  18. طوسی، محمدبن‌حسن (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  19. فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی (1372)، راه روشن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  20. کوک، مایکل (1386)، امربهمعروف و نهیازمنکر در اندیشۀ اسلامی، ترجمۀ احمد نمایی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  21. محصص، مرضیه (1391)، «بازخوانی نسبت امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با حریم خصوصی بر مبنای قرآن کریم»، حسنا، ش15، ص67-82..
  22. محقق حلی، جعفربن‌حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
  23. محمدی، مسلم (1395الف)، «تمایز و وابستگی راهکاری منطقی در  گفت­وگوی فقه و اخلاق»، پژوهش­های فقهی، دوره 12، ش2، ص367-388.
  24. محمدی، مسلم (1395ب)، مقدمۀ علم اخلاق، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
  25. مصباح یزدی، محمدتقی (1396)، خودشناسی برای خودسازی، چ20، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
  26. مصباح یزدی، محمدتقی (1394)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، چ5، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
  27. مطهری، مرتضی (1389)، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
  28. مکارم شیرازی، ناصر (1370)، القواعد الفقهیة، قم: مدرسۀ امام علی‌بن‌ابی‌طالب 7.
  29. منتظری، حسینعلی (1409ق)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
  30. مهدوی‌کنی، محمدرضا (1384)، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، چ7، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  31. وحید خراسانی، حسین (1386)، توضیح المسائل، قم: مدرسۀ امام‌باقرالعلوم.