بررسی نقش سازندۀ فضایل اخلاقی در سلامت روانی با رویکرد دینی-روان‌شناختی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانش‌آموختۀ حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

یکی از عوامل مهم در سلامت روانی التزام به موازین اخلاقی است. هدف پژوهش حاضر معرفی مهم‌ترین مصادیق اخلاقی است که در بهبود سلامت روانی نقشی سازنده و مهم دارند. سؤال اساسی این است که شاخص‌ترین مصادیق اخلاق که در بهبود سلامت روانی نقش دارند، کدامند و فرآیند تأثیرگذاری آن‌ها چگونه است؟
پژوهش حاضر از تحقیقات کیفی است و با روش توصیفی-تحلیلی و استنباطی ضمن اشاره به مهم‌ترین فضایل اخلاقی، به نقش مؤثر آن‌ها در بهبود و تقویت سلامت روان افراد می‌پردازد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد تقویت هنجارهای اخلاقی در روابط افراد، فضای روان‌شناختی و ذهنی آنان را بهبود می‌بخشد، مشکلات روانی را کاهش می‌دهد و زمینه را برای سلامت و آرامش روانی افراد فراهم می‌کند. پایبندی به فضایل اخلاقی مانند روابط کلامی نیکو، خوش‌بینی، صداقت، فداکاری، نیکوکاری، پرهیز از حسادت و... موجب  دوستی و محبت و  رضایت خاطر در میان افراد می‌شود؛ درنتیجه، تنش‌های روانی کاهش می‌یابد و آرامش و سلامت روانی به‌وجود می‌آید. التزام به هنجارهای اخلاقی  علاوه بر بهبود سلامت روان، فضای کسب‌وکار را نیز بهبود می‌بخشد و از این طریق نیز در تحقق و بهبود سلامت روان افراد مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.

    1. ابن‌مسکویه (1422)؛ تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق؛ قم: بیدار.
    2. اسماعیلی، معصومه (1389)؛ «مطالعۀ اثربخشی درمان مرور زندگی با تأکید بر اصول هستی‌شناسی اسلامی بر کاهش نشانگان اختلال استرس پس از سانحه»؛ فصلنامۀ فرهنگ مشاوره؛ س 1، ش 2، ص 1 تا 19.
    3. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410ق)؛ غرر الحکم و دررالکلم‏؛ قم: دارالکتاب الإسلامی‏.
    4. حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1409ق)؛ وسائل الشیعه؛ قم: آل‌البیت.
    5. حرانى ابن‌شعبه، حسن بن على  (1404ق)؛ تحفالعقولعنآلالرسول9؛ قم: جامعۀ مدرسین.
    6. دیلمى، حسن بن محمد (1408)؛ أعلامالدینفی صفاتالمؤمنین؛ قم: آل‌البیت.
    7. رفیعی‌هنر، حمید و مسعود جان‌بزرگی (1389)؛ «رابطه جهت‌‌گیری مذهبی و خودمهارگری»؛ دوفصلنامۀ روانشناسی و دین؛ س 3، ش 1، ص 31 تا 49.
    8. سادات، محمدعلی (1368)؛ اخلاق اسلامی، تهران: سمت.
    9. سالاری‌فر، محمدرضا و همکاران (1390)؛ بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    10.  شولتس، دوآن (1362)؛ روان‌شناسی کمال، الگوهای شخصیت سالم؛ ترجمۀ گیتی خوشدل؛ تهران: نشرنو.
    11. صفورایی پاریزی، محمدمهدی (1388)؛ «شاخص‌های خانوادۀ کارآمد از دیدگاه اسلام و ساخت پرسشنامۀ آن»، پایان‌نامۀ دکتری، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم.
    12. طبرسی، رضى‌الدین حسن بن فضل (1412)؛ مکارم الأخلاق؛ قم: شریف رضى.

    13. طوسی، خواجه نصیرالدین (1369)؛ اخلاق ناصری؛ تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری؛ تهران: خوارزمی.

    1.  الفقهالمنسوبإلىالإمامالرضاعلیهالسلام (1406)؛ مشهد: مؤسسۀ آل‌البیت:.
    2.  قرائتی، محسن (1379)؛ تفسیر نور؛ قم: در راه حق.

    17.کاپلستون، فردیک (1368)؛ تاریخ فلسفه (ج 1،یونان و روم)؛ ترجمۀ سید جلال‌الدین مجتوی؛ تهران: سروش.

    18. کاویانی، محمد و علی‌احمد پناهی (1393)؛ روان‌شناسی در قرآن؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    1. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق)؛ الکافی؛ 8 ج، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    2.  ______________________________ (1429ق)؛ الکافی؛  15ج، قم: دارالحدیث .
    3. لیثى واسطى، على بن محمد (1376)؛ عیون الحکم و المواعظ؛ قم: دارالحدیث .

    22.مازلو، آبراهام (1367)؛ انگیزش و شخصیت؛ ترجمۀ احمد رضوانی؛ مشهد: آستان قدس رضوی.

    23.مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى (1403)؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    1. محمدی، مسلم (1389)؛ مکتب‌های نسبی‌گرایی اخلاقی؛ قم: بوستان کتاب.
    2. مصباح یزدی، محمدتقی(1376)؛ اخلاق در قرآن، ج 1؛ قم: مؤسسۀ امام خمینی;.
    3. ­­­­______________________  (1367)؛ فلسفۀ اخلاق؛ تهران: اطلاعات.
    4.  مطهری، مرتضی (بی‌تا)؛ آشنایی با علوم اسلامی؛ قم: صدرا.
    5. 28.  مکارم شیرازی، ناصر (1377)؛ اخلاق در قرآن؛ قم: انتشارات مدرسة الامام علی ‌بن ابی‌طالب7.
    6. میلانی‌فر، بهروز (1372)؛ بهداشت روانی؛ تهران: قومس.
    7. هرگنهان، بی. آر (1377)؛ مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری؛ ترجمۀ علی‌اکبر سیف؛ تهران: دوران.
    8. Allison, W. (2010); "Spiritual Theraputic Landscape and Healing: a Case Study"; The Journal of social Science & Medicine, 70, 1633-1640.
    9. Aslan, S. (2011); The analysis of relationship between school bullying, perceived parenting styles and self-esteem in adolescents; Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 1798-1800.
    10. Baron, R. A., & Byrne, D (1997); Social Psychology, 8th ed., Allyn and Bacon.
    11. DeMamani, A. G., Tuchman, N., & Duarte, E. O. (2010); "Incorporating Religion/Spirituality into Treatment for Serious Mental Illness"; Journal of Cognitive and Behavioral Practice, 17, 348-357.
    12. Gregory, R (2004); The Oxford Companion To The Mind;  Hodges S(2002) Mental Health, Depression, and Dimensions of Spirituality and Religion; Journal of Adult Development, V: 9,  April 2002 .
    13. James, W,(2002); The verities of religious experience; London and New York, Routledge.
    14. Karekla, M., & Constantinou, M. (2010); "Religious Coping and Canser: Proposing an Acceptable And Commitment Therapy Approach"; Journal of Cognitive and Behavioral Practice, 17, 371-381.
    15. Le, T. N., Tov, W., & Taylor, J. (2007); "Religiousness and Dipressive Symptems in Five Ethnic Adolescent Groupe"; The International Journal For The Psychology of Religion, 17, 209-232.
    16. Lickona, Thomas (1997); "Teacher's role in character education"; in Journal of Education, Vol. 179, Issue 2.
    17. Raudino, A., Fergusson, D. M., & Horwood, L. J.(2013); "The quality of parent/child relationships in adolescence is associated with poor adult psychosocial adjustment"; Journal of Adolescence, 36 (2), 331-340.
    18. Sanchez, Z. V., & Nappo, S. A. (2008); "Religious Treatments for Drug Addiction: An Exploratory Study in Brazil"; The Journal of Social Science & Medicine, 67, 638-646.
    19. Wills, m. (2007); "Cennection, Action, And Hope: An Invitation to Reclaim the 'Spiritual' in Health Care"; The Journal of Religous Health, 46, 423-436.
    20. Wood, G. & R. Rentschler (2003); "Ethical Behavior the Means for Creating & Maintaining Better Reputations in Arts Organizational"; Management Decision, 41 (6).