تأملی دربارة جایگاه و مؤلفههای تربیت اخلاقی کودکان در خانواده (براساس دیدگاه امام علی (ع))

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه علوم و تحقیقات واحد تهران...

چکیده

دنیای معاصر بیش از هر زمان دیگری با مشکلات مختلف اخلاقی مواجه است. مراد از تربیت اخلاقی، فرایند ایجاد و پرورش فضایل اخلاقی در فراگیران و کوشش برای بازداشتن آن‌ها از رذایل اخلاقی در مقام نظر و عمل است. با توجه به اهمیت تربیت اخلاقی، پرداختن به مباحث مربوط به اخلاق و تربیت اخلاقی از جایگاه رفیعی برخوردار است. امام علی7، اولین پیشوای شیعیان، نکات برجسته‌ای دربارۀ تربیت اخلاقی بیان فرموده‌ است. پژوهش حاضر می‌کوشد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی جایگاه و مؤلفه‌های تربیت اخلاقی کودکان در خانواده از دیدگاه امام علی 7بپردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد امام مراحل تربیت اخلاقی را براساس مراحل اخلاق به سه دورۀ هفت‌ساله تقسیم کرده و دربارۀ مؤلفه‌های تربیت اخلاقی (هدف غایی، اهداف واسطه‌ای، اصول و روش‌ها) مواردی را به‌صورت کاربردی ارائه کرده است. الگوبرداری از سیرۀ حضرت علی7، بهره‌گیری از روش‌های تربیتی اسلامی و پرورش نسل صالح می‌تواند راهگشای سعادت دنیوی و اخروی باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
         آذربایجانی، مسعود و محمدصادق شجاعی (1393)، روانشناسی در نهج البلاغه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
      آرمند، محمد و محمود مهرمحمدی (1388)، «نقد و بررسی الگوی تربیت منش لیکونا براساس آرای علامه طباطبایی»، مطالعات برنامه درسی، ش 13و14، صص25-62.
      اسلامی، احمد (1379)، «اصول اساسی در پرورش اخلاقی با تأکید بر دیدگاه امام علی7»، مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره و کلام امام علی7)، مرکز مطالعات تربیت اسلامی، کتاب چهاردهم، صص 231-270.
      اسمتانا، جودت جی(1999م)، «تأثیر والدین بر رشد اخلاقی کودکان؛ تحلیلی مربوط به حیطۀ اجتماعی»، ترجمه غلام‌رضا متقی‌فر، معرفت، ش57، صص85-92.
      اسحاقی، سیدحسین (1387)، سلوک علوی (راهبردهای امام علی7در تربیت فرزندان)، چ سوم، قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم).
      سجادیه، نرگس و دیگران (1389)، «پژوهش تبارشناختی و الهام‌بخشی آن برای قلمروهای پژوهشی در مطالعات برنامۀ درسی»، مطالعات برنامه درسی، سال 4، ش 16، صص 68-95.
         اعرافی، علیرضا (1393)، تربیت فرزند با رویکرد فقهی، قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
         امینی، ابراهیم (1378)، آئین همسرداری یا اخلاق خانواده، چ چهارم، قم: اسلامی.
         باقری، خسرو (1387)، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
         تمیمی‌آمدی، عبدالواحد (1390)، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه لطیف راشدی و سعید راشدی، چ سوم، قم: پیام علمدار.
         حسنی، محمد و دیگران (1391)، مدرسه و تربیت اخلاقی، تهران: مدرسه.
         خوانساری، جمال‌الدین محمد (1384)، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج2 و 6، تهران: دانشگاه تهران.
      رهنما، اکبر (1378)، بررسی، تجزیه و تحلیل خواستگاه‌ها، غایات و روش‌های               تربیت اخلاقی از دیدگاه کانت و خواجه نصیرالدین طوسی، رسالۀ دکتری، تهران:     دانشگاه تربیت مدرس.
      _____________ (1385)، «مقایسۀ دیدگاه کانت و خواجه نصیرالدین طوسی در زمینۀ تربیت اخلاقی»، فصلنامه تربیت اسلامی، ش2، صص 21-34.
         سلحشوری، احمد (1392)، «مراحل رشد تربیت اخلاقی از دیدگاه امام علی (ع)»، پژوهشنامه نهج البلاغه، سال اول، ش سوم؛ صص15-32.
         شریف رضی (1379)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: روح.
         طبرسی، حسن بن فضل (1385)، مکارم الاخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقری،             تهران: فراهانی.
         طبرسی، علی بن رضی‌الدین بن حسن (1385 مشکاة الانوار فی غررالاخبار، دار الحدیث.
      کیایی، طاهره و زهره موسی‌زاده (1397)، «فرصت‌ها و تهدیدهای ساحت تربیت دینی و اخلاقی برنامه فلسفه برای کودکان»، تربیت اسلامی، دوره 13، ش 26، صص115-97.
         گلستانی، سیدهاشم (1380)، «نقد و تحلیل تربیت اخلاقی ازنظر بعضی از متفکران اسلامی»، علوم‌تربیتی و روان‌شناسی، ش7، صص 115-130.
         مجلسی، محمدباقر (1386)، بحارالانوار، ج 91 و 104، تهران: اسلامیه.
         محمدی ری‌شهری، محمد (1393)، حکمت‌نامه کودک، ترجمه عباس پسندیده؛ چ9، قم: مؤسسه علمی و فرهنگی الحدیث.
      موحدی پارسا، فاطمه و دیگران (1397)، «امکان تربیت اخلاقی کودکان تا هفت سال براساس آموزه‌های اسلام (آیات و روایات)»، تربیت اسلامی، دوره 13، ش 26، صص24-7.
         میالاره، گاستون (1375)، معنی و حدود علوم تربیتی، ترجمه علی‌محمد کاردان، تهران: دانشگاه تهران.
         میناگر، عبدالرضا (1381)، اخلاق و تربیت اسلامی، بروجرد: فروغ ماه.
         نجارزادگان، فتح‌الله (1388)، رهیافتی بر اخلاق و تربیت اسلامی، قم: معارف.
         نوری، میرزاحسین (1308ق)، مستدرک الوسائل، ج11، بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء تراث.
         وجدانی، فاطمه (1397)، «بررسی انتقادی مدل تربیت اخلاقی تلفیقی مبتنی بر ایدۀ خبرگی اخلاقی»، فلسفه تربیت، ش2، صص 115-142.
         یوسفیان، نعمت‌الله (1389)، تربیت دینی کودکان، قم: زمزم هدایت.
             Bernard. G (1989), Morality: A new justification of the Moral Rules, New York: Oxford.
             Flanagan.O.(1991), Varieties of Moral Personality, Cambridge .MA: Harvard Univerdity Press.
             Kagan.J.and Lamb.S.(eds) (1987), the emergency of Molarity in Young Children, Chicago, IL: University of Chicago Press.