روش‌های کلی تزکیه نفس از نگاه علامه در المیزان

نویسنده

استادیار وعضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

از مباحث کاربردی علامه در المیزان بحث روش­های تزکیه نفس است. از مجموع مباحث ایشان چهار روش کلی قابل استفاده است: روش تمرکز بر معرفت نفس، روش تمرکز بر نتایج دنیوی اخلاق، روش تمرکز بر نتایج اخروی اخلاق و روش تقویت حب عبودی. از نظر علامه چون قرآن زیر بنای اخلاق را بر نتایج دنیوی قرار نداده از روش توجه دادن به نتایج دنیوی اخلاق بهره نبرده و مواردی که بر نتایج دنیوی تکیه شده به نوعی است که به فواید اخروی بر می­گردد. روش تکیه بر نتایج اخروی در شرایع پیشین رایج بود و در قرآن نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش تکیه بر معرفت نفس نیز مهم است اما پرورش حب عبودی روش خاص قرآن است که در بینش و کنش افراد را چنان می­پروراند که رذایل در آنها شکل نمی­گیرد تا نیاز به رفع آن باشد. این روش میان حکمای الهی و حتی شرایع و انبیای پیشین به نحوی که در قرآن آمده سابقه­ ندارد و بر حق و توحید و عبودیت محض استوار است. ایشان در ذیل برخی آیاتی که بیماری قلب را مطرح کرده­اند می­گوید عامل بیماری قلب رذایل هستند و راه درمان آن ایمان و عمل صالح است.

کلیدواژه‌ها


. قرآن.
2. امام‌علیA؛ نهج البلاغه؛ ترجمۀ محمد دشتی.
3. ابن‌‌عاشور، محمدطاهر؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1421.
4. ابن‌‌فارس، احمد؛ مقاییس اللغة؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1404.
5. ابن‌‌مسکویه، احمد؛ تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق؛ قم: طلیعۀ نور، 1426.
6. ابن‌‌منظور، محمدبن‌‌مکرم؛ لسان العرب؛ قم: نشر ادب الحوزه، 1405.
7. احمد فتح‌الله؛ معجم الفاظ الفقة الجعفری؛ بی‌‌نا، 1415.
8. تمیمی آمدی، عبدالواحد؛ غرر الحکم؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات، بی‌‌تا.
9. جوادی آملی، عبدالله؛ تنسیم؛ ج8، قم: نشر اسراء، 1385ش.
10. ------------؛ تسنیم؛ ج24، قم: نشر اسراء، 1390ش.
11. ------------؛ تسنیم؛ ج13، قم: نشر اسراء، ؟؟؟ش.
12. ------------؛ مبادی اخلاق در قرآن؛ قم: نشر اسراء، 1377ش.
13. حرعاملی، محمد؛ الجواهر السنیة، نجف اشرف: بی‌‌نا، 1384ق.
14. ----------؛ وسائل الشیعة؛ چ2، قم: مؤسسۀ آل‌‌البیتD، 1414.
15. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377ش.
16. راغب اصفهانی، حسین؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: الدارالسامیة، 1214ق.
17. سبزواری، ملاهادی؛ شرح الاسماء الحسنی؛ قم: مکتبة بصیرتی، بی‌‌تا.
18. شعاری‌نژاد، علی‌اکبر؛ فرهنگ علوم رفتاری؛ تهران: انتشارات امیرکبیر، 1375.
19. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان؛ قم: جامعۀ مدرسین، 1417.
20. طوسی، نصیرالدین محمد؛ اخلاق ناصری؛ تهران: انتشارات خوارزمی، 1387ش.
21. فراهیدی، احمدبن‌‌خلیل؛العین؛ بی‌جا: مؤسسة دارالهجرة، 1410.
22. فیض کاشانی، ملامحسن؛ التفسیر الصافی؛ تهران: انتشارات الصدر، 1415.
23. ----------------؛ المحجة البیضاء؛ قم: جامعۀ مدرسین، بی‌‌تا.
24. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1363ش.
25. لیثی واسطی، علی‌‌بن‌‌محمد؛ عیون الحِکَم و المواعظ؛ قم: دارالحدیث، 1376ش.
26. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت: مؤسسةالوفاء، 1403.
27. مصباح یزدی، محمدتقی؛ اخلاق در قرآن؛ قم: مؤسسۀ امام‌خمینی، 1376ش.
28. مصطفوی، حسن؛ التحقیق؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1416.
29. مطهری، مرتضی؛ مجموعه‌آثار؛ ج22، تهران: انتشارات صدرا، 1383ش.
30. ----------؛ مجموعه‌آثار؛ ج23، تهران: انتشارات صدرا، 1385ش.
31. -----------؛ مجموعه‌آثار؛ ج13، تهران: انتشارات صدرا، 1374ش.
32. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی؛ اسرار الآیات؛ تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران، 1360ش.
33. ----------------------؛ تفسیر القرآن الکریم؛ قم: انتشارات بیدار، 1366ش.
34. مهدوی کنی، محمدرضا؛ نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372ش.
35. نراقی، محمدمهدی؛ جامع السعادات؛ چ6، بیروت: مؤسسة الاعلمی، 1408.
36. هیثمی، علی؛ مجمع الزاوئد؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1408.