نگاهی تحلیلی به روش تألیف آثار حارث‌بن‌أسد محاسبی

نویسنده

تهران- بزرگراه کردستان 64 غربی جنب ساختان های asp

چکیده

حارث مُحاسِبی زاهد، واعظ، محدّث، عارف، فقیه و متکلم قرن سوم است. رسائلی که از وی بر جای مانده، از منحصر به ‍فرد بودن و راه‍گشایی‍شان برای دیگران حکایت دارند. کانون این مکتوبات نفس انسان است. محاسبی در آثار خود تنها قصد تحلیل یا تبیین نظری موضوعی را ندارد، بلکه نتیجه‍بخشی سخن نیز برای او مدّنظر است. وی از منابع چهارگانۀ (قرآن، حدیث، سنت و عقل) در آثار خود استفاده می‌کرده است؛ اما بیشتر از آنکه این منابع در بحث، برای او اهمیت داشته باشند، موضوع بحث برای او اصالت دارد. به همین دلیل به معنایی می‍توان وی را اصالت موضوعی دانست، نه اصالت روشی. از این‍روست که به‍وضوح می‍بینیم او بر یک نهج سخن خود را نمی‍نویسد؛ گاهی به‍عنوان فقیه و گاهی همچون صوفی یا متکلم سخن می‍گوید. می‍توان گفت محاسبی از روش ترکیبی بهره می‌برد. علاوه بر آن، بخشی از آثار وی در حوزۀ تصوف، حاصل عبادت است نه تعقل محض. محاسبی مخالفان بسیاری داشته، اما در تالیف تحت تاثیر آنان قرار نگرفته است. از قرن‌ها پیش کوشش‍هایی برای معرفی آثار محاسبی انجام شده است؛ اما به دلیل فقدان بخشی از آثار وی، این تحقیقات از جامعیت برخوردار نیست و محققان با توجه به آنچه در دسترس است و بر اساس شواهد، آثار محاسبی را معرفی می‍کنند. در این مقاله به معرفی تحلیلی روش تالیف آثار محاسبی می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analytic Look at the Ḥārith bin Asad MuḥāsibῙ's Methodology in Compilation of his Works

چکیده [English]

Ḥārith bin Asad MuḥāsibῙ is the ascetic preacher, Hadith expert, mystic, scholar and theologian of the third century. The treatises written by him and still available to us indicate how unique and helpful his works are. The focus of all his works is the human soul. In his works, MuḥāsibῙ is not just concerned with analyzing or elaborating on the theoretical aspect of the subject, but he considered the effect of his words as well. He has utilized the four main sources of (Quran, Hadith, Tradition and Reason) in his writings, but paid more attention to the subject than the mentioned sources.

For this reason he can be described as the subject-oriented rather than method-oriented author. That explains why he does not follow a single method in his writing; he sometimes acts as a jurist, sometimes as a Sufi and sometimes as a theologian. It can be said that he uses a combined method. In addition, part of his work in the field of mysticism, is the result of worshiping not pure reasoning. He had a lot of opponents, but was never influenced by them in his works. 

For centuries, attempts have been made to introduce MuḥāsibῙ's works, but due to the extinction of some of his work no comprehensive study has been done yet. The researchers, counting on his accessible works and other available documents, have introduced some. In this article, the analytical methodology of Compilation of his works is introduced. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ḥārith MuḥāsibῙ
  • works
  • Analysis of the Works