راهکارهایی در کنترل ذهن و خواطر نفسانی با تأکید بر منابع اسلام

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران.

2 طلبهٔ سطح چهارم حوزهٔ علمیهٔ قم، دانشجوی دکتری مبانی نظری اسلام، دانشگاه تهران

چکیده

روزانه اندیشه‌های بسیاری، اعم از آگاهانه یا ناآگاهانه از ذهن آدمی می‌گذرد و خاطرهای ناخوشایند سبب تحلیل قوا و ازبین‌رفتن سرزندگی و نشاط انسان می‌شود و انرژی قابل‌ملاحظه‌ای را از او می‌گیرد. ازاین‌رو، تصحیح و مدیریت اندیشه‌ها آرزوی دیرین انسان‌ها بوده است. همچنین، اصلاح و کنترل اندیشه‌ها برای حضورقلب‌یافتن در نماز اهمیت دارد. بحث ماهیت و حفظ خاطرها از مباحث علم‌النفس در فلسفه است که فیلسوفان گذشته، مانند ابن‌سینا و فارابی و فیلسوفان معاصر، همچون میرداماد و صدرالمتألهین;به آن توجه خاصی داشته‌اند. راه نفوذ شیطان در انسان نیز ازطریق همین اندیشه‌هاست؛ زیرا نفوذگاه شیطان اندیشۀ بشر است، نه بدن وی. روش انجام این تحقیق کتابخانه‌ای است و در این پژوهش بررسی و بهره‌گیری از نوشته‌های غیردینی، همچون کتاب‌های روان‌شناسی از نظر دور نمانده است. دستاوردها و یافته‌های مهم مقالۀ حاضر تبیین منشأ اندیشه‌ها و بیان راهکارهای عملی برای متعادل‌ساختن ذهن است. همچنین، بیان این راهکارها یکی از امتیازهای نوشتار حاضر است که آن را از بُعد صرفاً علمی خارج ساخته.

کلیدواژه‌ها


 قرآن کریم.#2. ابن‌درید، محمدبن‌حسن، 1988، جمهرة اللغة، ج1، چ1، بیروت: دار العلم للملایین.#3. ابن‌منظور، ابوالفضل و جمال‌الدین محمدبن‌مکرم، 1414(1)و(2)،لسان العرب، به تحقیق و تصحیح احمد فارس، صاحب الجوائب،‌ ج4و6، چ3، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر‌.4. #آقاجمال خوانسارى، محمدبن‌حسین، 1366، شرح آقاجمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، به تصحیص جلال‌الدین حسینى ارموى محدث، چ4، تهران: نشر دانشگاه تهران. #5. باقر لباف، مریم و منوچهر البرزی، 1383، یوگا ذهن بدن، چ1، تهران: نشر کلام شبدا.#6. بحرالعلوم، سیدمهدى، 1406، الدرة النجفیة؛ لبحر العلوم، چ2، بیروت: نشر دار الزهراء.#7. پاینده، ابوالقاسم، 1382، نهج الفصاحة؛ مجموعهٔ کلمات قصار حضرت رسول9، چ4، تهران: نشر دنیاى دانش.#8. تمیمى آمدى، عبدالواحدبن‌محمد،1366، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح مصطفى درایتى، چ1، قم: نشر دفتر تبلیغات.#9. جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد، 1410، الصحاح؛ تاج اللغة و صحاح العربیة، تصحیح عطار‌احمد عبد الغفور، ج3، چ1، بیروت: دار العلم للملایین.310. حسن‌زاده آملى، حسن، 1365، هزار و یک نکته، چ5، تهران‏: نشر رجاء.#11. ، 1371، رسالهٔ نور على نور در ذکر و ذاکر و مذکور»، چ6‏، قم‏‏: نشر تشیع.#12. حسینى تهرانى، سیدمحمدحسین، 1428، رسالهٔ سیروسلوک منسوب به بحر العلوم، چ8، مشهد: نشر نور ملکوت قرآن.#13. ، 1426، رسالهٔ لبّ اللّباب در سیروسلوک اولى الألباب، چ13، مشهد: نشر علامه‌طباطبایى.14. رضایی، مهران و زهرا تبرائی، 1391، «جایگاه حواس ظاهری و حس مشترک در ادراکات و افعال انسان»، فصلنامهٔ بلاغ مبین، ش30و31، بهار و تابستان، ص41تا54. #. ریاحی، علی‌ارشد، 1379، «قوای ادراک باطنی از دیدگاه دو حکیم مسلمان: ابن‌سینا، صدر‌المتألهین»، خردنامهٔ صدرا، ش22، زمستان، ص75تا80.#. زبیدى، محمدبن‌محمد‏، 1414، تاج العروس، تحقیق و تصحیح على شیرى، ج4، چ1، بیروت: دار الفکر#. شاهمیری، سیدرضا، 1363، کلید ذهن و هیپنوتیزم، چ1، تهران: نشر چاپ‌خانهٔ گیلان.#18. شبر، سیدعبدالله، 1412، الاخلاق، چ2، بیروت: منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.#19. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، 1302، مجموعة الرسائل التسعة، تهران: چاپ سنگی.#20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1360، رسالة الولایة، قم: مؤسسة البعثة.#21. طریحى، فخرالدین‌بن‌محمد، 1375(1)(2)،مجمع البحرین، تحقیق و تصحیح احمد حسینى اشکورى، ج6و3، چ3، تهران: نشر مرتضوی.#22. طوسی، خواجه‌نصیرالدین، 1379، اوصاف الاشراف، تصحیح سیدمحمدرضا غیاثی کرمانی، چ1، قم: مؤسسهٔ فرهنگی انتشاراتی حضور.#23. 1361، أساس الاقتباس، ‏ تصحیح مدرس رضوى، چ3، تهران: نشر دانشگاه تهران.#24. طوسی، خواجه‌نصیرالدین، 1384، شرح الاشارات و التنبیهات، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، ج3، چ1، قم: بوستان کتاب.#25. عالمی، سیدمحمد،1389، رابطهٔ دین و اخلاق، چ1، قم: مؤسسهٔ  بوستان کتاب#فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد، 1410، کتاب العین، ج4، چ2، قم: نشر هجرت.#27. فیاض، غلامرضا، 1389، علم النفس فلسفی، چ1، قم: انتشارات مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی.#28. فیض کاشانى، محمدمحسن، 1417(1)(2)، المحجة البیضاء فى تهذیب الاحیاء،تحقیق و تصحیح على‌اکبر غفارى‏، ج8و5، چ4، قم‏: نشر مؤسسهٔ انتشارات اسلامى جامعهٔ مدرسین.#29. قمى، عباس،1414، سفینة البحار، چ1، قم: نشر اسوه‏.#30. کرمانیان، زهرا،1390، چگونه از ستون فقرات خود محافظت کنیم؟، کتاب مرجع ششمین کنگرهٔ سراسری ورزش یوگا، ش34، چ1، تهران: انتشارات رسانهٔ تخصصی.#31. کلینى، محمدبن‌یعقوب‏، 1407، الکافی، به تصحیح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، ج1، چ4، تهران: نشر دار الکتب الإسلامیة.#32. مازندرانى، محمدصالح‌بن‌احمد‏، 1382، شرح الکافی؛ الأصول و الروضة،تحقیق و تصحیح ابوالحسن شعرانى‏، چ1، تهران‏: نشر المکتبة الإسلامیة‏.#33. مجلسى، محمدباقر، 1403، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الاطهار، ج75، چ2، بیروت: نشر دار إحیاء التراث العربی.#34. ، 1404،مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، تصحیح سیدهاشم رسولى محلاتى، چ2، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة ‏.#35. مجمع البحوث الاسلامیة، 1414، شرح المصطلحات الفلسفیة، چ1، مشهد: نشر مجمع البحوث الاسلامیة.#36. مصباح یزدی، محمدتقی، 1382، به سوی او، چ1، قم: انتشارات مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی.#37. مصطفوى، حسن‏، 1430، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج7، چ3، بیروت: نشر دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه‌مصطفوی‏.#38. 1391، مجموعه‏ آثار استاد؛ ولاءها و ولایت‌ها، ج3، چ16، تهران: انتشارات صدرا.#39. نراقى، ملااحمد‏، 1377، معراج السعادة، چ5، قم: نشر هجرت.#40. نراقى، محمدمهدى، 1427، جامع السعادات‏، تعلیق سیدمحمد کلانتر، چ1، بیروت: نشر اعلمى.#41. نورى، حسین‌بن‌محمدتقى‏،1408، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تصحیح مؤسسهٔ آل‌البیت، چ1، قم: نشر مؤسسهٔ آل‌البیت.#42. هاموند، کریدون،1384، راهنمای تلقینات و استعارات هبپنوتیزمی، ترجمهٔ مدرسین انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران، چ1، تهران: نشر انتشارات مؤسسهٔ فرهنگی‌هنری پردازش هوشمند علائم.