مبانی اخلاقی رفتار همسران مسلمان از منظر قرآن )با نگاهی به مباحث روان‌شناسی مرتبط)

نویسنده

دکترای اخلاق و عرفان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه پبام نور، مرکز کوار فارس

چکیده

موضوعات مهمی چون ارتباط‌های صحیح همسران در زندگی مشترک و در ابعاد گوناگون، از جمله بُعد رفتاری، از ضرورت‌های فرهنگی هر جامعه برای پاسداشت خانواده است که هر دو حوزۀ علم و دین به آن توجه کرده‌اند. همچنین، مبانی و شاخصه‌های معیّنی در هر دو حوزه برای این موضوع وجود دارد. هدف پژوهش تبیینی حاضر، بررسی مبانی اخلاقی رفتار همسران مسلمان از منظر قرآن است. در این نوشتار به روش تحلیلی‌استنتاجی حُسن معاشرت یا به تعبیر قرآن، معاشرتِ به‌معروف، به‌عنوان مبنای اخلاقی و محوری در حوزۀ رفتار همسران با یکدیگر مطرح شد. این مبنا تمامی رفتارهای اخلاقی همسران در قبال یکدیگر را دربرمی‌گیرد. همچنین،            در این مقاله تمامی رفتارهای همسران، زیرمجموعۀ تکریم و تغافل و تقابل قرار گرفتند که هریک به‌نوبۀ خود، اصلی اخلاقی در حوزۀ رفتار قلمداد می‌‌شوند.

کلیدواژه‌ها


منابع

1. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.##
2. آزاد برمکی، نقی، 1381، نظریه‌های جامعه‌شناسی، بی‌جا: سروش. ##
3. آمدی، عبد الواحد‌بن‌محمد، 1381، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمۀ مصطفی درایتی، مشهد: ضریح آفتاب. ##
4. ابن‌بابویه قمی، محمدبن‌علی‌ (شیخ‌صدوق)‌، بی‌تا، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، به‌تحقیق علی‌‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق. ##
5. اسلامی‌نسب، علی، 1373، روان‌شناسی سازگاری، تهران: نشر بنیاد. ##
6. اعوانی، غلامرضا و احمد پاکتچی، بی‌تا، اخلاق؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌جا: مرکز پژوهش‌های بزرگ ایرانی و اسلامی. ##
7. امامی، سیدحسن، 1372، حقوق مدنی خانواده، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
8. ابن‌‌منظور، محمد، 1405، لسان‌ العرب‌، قم‌: نشر ادب‌ الحوزه‌‌. ##
9. البرقی القمّی، احمدبن‌محمد، 1413، المحاسن، به‌تحقیق السیدمهدی الرجایی، قم: المجمع العالمی لاهل‌‌البیت. ##
10. الجرّ، ‌خلیل، ‌1973، لاروس، باریس: مکتبه لاروس. ##11. جوادی آملی، عبدالله ، 1387، تفسیر تسنیم، قم: انتشارات اسراء. ##
12. الجوهری، ‌اسماعیل‌بن‌حماد، 1418، تاج اللغة و صحاح العربیة المسمی بالصحاح، بیروت: دار الفکر. ##
13. الحرالعاملی، ‌محمدبن‌الحسن، بی‌تا، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، به‌تصحیح عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی. ##
14. الراغب‌ الاصفهانی‌، حسین‌‌بن‌‌محمد، 1416، مفردات‌ الفاظ‌ القرآن‌، به‌تحقیق‌ صفوان‌ عدنان‌ داوودی‌، دمشق‌: دار القلم‌. ##
15. الرشیدالرضا، محمد، 1995، تفسیر القرآن الکریم؛ تفسیر المنار،            بیروت: دارالمعرفة. ##
16. الزحیلی، وهبه، 1411، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق: دار الفکر. ##
17. سیدرضی، نهج البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی. ##
18. سیف، علی‌اکبر، 1392، روان‌شناسی پرورشی، چ52، تهران: نشر دوران. ##
19. شعاری‌نژاد، علی‌اکبر، بی‌تا، فرهنگ علوم رفتاری، تهران:             انتشارات امیرکبیر. ##
20. الطباطبایی‌، سیدمحمدحسین‌، 1412، المیزان‌ فی‌ تفسیر القرآن‌، چ5، قم‌: مؤسسهۀ مطبوعاتی‌ اسماعیلیان‌. ##
21. الطبرسی، فضل‌بن‌حسن، 1415، مجمع البیان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات. ##
22. الطبرسی، علی‌بن‌الحسن، 1418، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، به‌تحقیق مهدی هوشمند، قم: دار الحدیث. ##
23. الطریحی، فخرالدین، 1395، مجمع البحرین، چ2، تهران: مرتضوی.
24. طوسی، محمدبن‌محمد نصیرالدین، 1389، اخلاق ناصری، به‌کوشش سیاوش خوشدل، تهران: انتشارات فراهانی. ##
25. الطوسی، محمدبن‌حسن، بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی. ##
26. الغزالی، محمد، 1365، احیاء علوم الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
27. ـــــــــــ ، 1386، کیمیای سعادت، چ13، به‌کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی. ##
28. غیوری، علی، 1382، تفسیر مبین، تهران: دار الکتب الاسلامیة. ##
29. الفراهیدی‌، خلیل‌‌بن‌‌احمد، 1414، ترتیب‌ کتاب‌ العین‌، به‌تحقیق‌ مهدی‌ المخزومی‌، ابراهیم‌ السامرّائی‌، قم‌: انتشارات‌ اسوه‌. ##
30. الفیروزآبادی، مجدالدین‌محمد، بی‌تا، القاموس المحیط، بیروت: دار الجبل. ##
31. قربان‌نیا، ناصر، 1388، «بررسی اصل معاشرت به‌معروف میان همسران از منظر قرآن کریم»، فصلنامۀ بانوان شیعه، س6، ش20. ##
32. الکاشانی، محمدبن‌المرتضی محسن، 1403، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، به‌تصحیح علی‌اکبر الغفاری، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات. ##
33. کاتوزیان، ناصر، 1375، حقوق مدنی خانواده، تهران: نشر یلدا. ##
34. کنث، دیویس، 1382، خانواده؛ راهنمای مفاهیم و فنون برای متخصص یاوری، ترجمۀ فرشا بهاری، تهران: نشر تزکیه. ##
35. کاویانی، محمد، 1390، «کمی سازی و سنجش سبک زندگی اسلامی»، مجلۀ روان‌شناسی و دین، س4، تابستان. ##
36. اللیثی الواسطی، علی‌بن‌محمد، 1376، عیون الحکم و المواعظ، به‌تحقیق حسین الحسنی البیرجندی، قم: دار الحدیث. ##
37. المبارک، زکی، بی‌تا، الاخلاق عند الغزالی، قاهره: دار الشعب. ##
38. المجلسی، محمدباقر، 1403، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء. ##
39. المصطفوی‌، حسن، 1368، التحقیق‌ فی ‌کلمات‌ القرآن‌ الکریم‌، تهران: وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی. ##
40. مقری فیومی، احمدبن‌محمد، بی‌تا، المصباح المنیر، بی‌جا: دار الفکر. ##
41. الموسوی السبزواری، سیدعبدالاعلی، 1409، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسۀ اهل‌البیت:.##
42. نیون، دیوید، 1383، صد راز موفقیت در زندگی زناشویی، ترجمۀ نفیسه معتکف، تهران: درسا. ##
43. الهندی، علی‌المتقی، 1397، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: مکتبة التراث الاسلامی. ##
44. Grief, A.P. ( 2000) , Charactersiecs of families flunction well, Journal of Family Issues, 21. ##
45.Gongm M., (2000), Does status inconsistency matter for marital quality? Journal of Family Issues, 28 (12). ##
46.Gottman, J.M. ,(1993), A theory of marital dissolution and stability ,Journal of Family Psychology, 7 (1).