تربیت اخلاقی از منظر رویکرد نقل‌گرایی و دلالت‌های تربیتی متأثر از آن

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت دانشگاه شیراز

2 دانشیار دانشکدهٔ علوم‌تربیتی دانشگاه شیراز.

چکیده

 در تاریخ تربیتی اسلام با گرایش‌ها و رویکردهای متفاوتی روبه‌رو می‌شویم. گرچه سخن همهٔ آن‌ها برپایهٔ قرآن و سنت است، هریک از زاویه‌ای با واژهٔ تربیت و حیطه‌های مربوط به آن روبه‌رو شده‌اند. پژوهش و بررسی دربارهٔ این اصول تربیتی اهمیت دارد؛ چراکه با نقد و بررسی آن‌ها می‌توان عمیق‌تر و کاربردی‌تر با موضوعات تربیتی روبه‌رو شد. همچنین، آشنایی با معایب و کاستی‌های موجود، می‌تواند چهرهٔ واقعی این گرایش‌ها را آشکارتر سازد. از جملهٔ این رویکردها، گرایش نقل‌گرایی است که در حال حاضر، به‌شکل‌ افراطی در گروه‌هایی، همچون سَلفیان و وهابیان و ده‌ها فرقهٔ دیگر دیده می‌شود. این‌ گروه‌ها با تأکید بر سنت و کتاب، شیوه‌های غلط تربیتی خود را میان قشرهای گوناگون، از جمله جوانان ترویج می‌دهند. حال، باتوجه‌به اهمیت تربیت اخلاقی، این پرسش مطرح می‌شود که در رویکرد نقل‌گرایی معیارهای تربیت اخلاقی چگونه دنبال شده‌اند و آیا تربیت اخلاقی نقل‌گرایانه به این معیارها توجه کرده است یا خیر؟ این مقاله با روش تحلیلی‌استتاجی در پی پاسخ به این پرسش‌هاست. در ادامه دلالت‌های تربیتی رویکرد نقل‌گرایی و تأثیرات منفی این نوع تربیت اخلاقی نقد و بررسی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


1. افتخاری، سیدرضا، 1388، «سیر تحول عقل‌گرایی و نقل‌گرایی در جهان اسلام و تأثیر تاریخی آن در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی»، فصلنامهٔ تخصصی فقه و تاریخ تمدن، س6، ش22.##
2. اسماعیل‌علی، سعید و محمد جوادرضا، 1387، مکتب‌ها و گرایش‌های تربیتی در تمدن اسلامی، تهران: سمت. ##
3. اعرافی، علیرضا و دیگران، 1388، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم‌وتربیت، ج1، تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. ##
4. باقری، خسروی، 1387، هویت علم دینی، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی. ##
5. بداشتی، علی‌الله، 1382، «نقد مبانی سلفیه در توحید»، مجلهٔ مقالات و بررسی‌ها،ش74. ##
6. بهشتی، محمد، 1389، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم‌وتربیت، ج3، تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. ##
7. پترسون، مایکل و دیگران،1380، عقل و اعتقاد دینی، ترجمهٔ احمد نراقی، تهران: طرح نو. ##
8. تبیان، پروین و محبوبه پهلوانی‌نژاد، 1391، «سیر تاریخی و مبانی فلسفی تفکر و نقل‌گرایی و نقد آن»، معارف عقلی، س7،ش33. ##
9. جابری، محمدعابد، 1381، جدال کلام، عرفان و فلسفه در تمدن اسلامی، ترجمهٔ رضا شیرازی، تهران: یادآوران. ##
10. دباغ، سروش، 1388، درس گفتارهایی در فلسفهٔ اخلاق، تهران: مؤسسهٔ فرهنگی صراط. ##
11. داوودی، محمد، 1389، تربیت اخلاقی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ##
12. روحانی‌نژاد، حسین، 1389، «رویکردها و مشارب در اخلاق اسلامی»، ارائه‌شده در همایش بین‌المللی اخلاق اسلامی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی. ##
13. روبیژک، پل، 1385، ارزش‌های اخلاقی در علم معاصر، ترجمهٔ نفیسه و محبوبه ساطع، تهران: حکمت. ##
14. سجادی، سیدمهدی، 1389، «رویکرد و روش‌های تربیت اخلاقی و ارزشی»، مجلهٔ پژوهش‌های فلسفی و کلامی، ش3. ##
15. شیخ‌الاسلامی، اسعد، 1387، سیری اجمالی در اندیشه‌های کلامی معتزله و اشاعره، تهران: سمت. ##
16. صادقی، علیرضا، 1392، «عقل و رابطهٔ آن با اخلاق نزد غزالی»، ماهنامهٔ کتاب و دین، ج6. ##
17. فنائی، ابوالقاسم، 1384، دین در ترازوی اخلاق، تهران: صراط. ##
18. کیلانی، ماجد عرسان، 1387، سیر آرای تربیتی در تمدن اسلامی، ترجمهٔ بهروز رفیعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ##
19. گنسلر، هری، 1385، درآمدی جدید بر فلسفهٔ اخلاق، ترجمهٔ حمیده بحرینی، تهران: آسمان خیال. ##
20. مجتهدی، کریم، 1390، فلسفهٔ نقادی کانت، تهران: امیرکبیر. ##
21. مصباح، مجتبی، 1386، فلسفهٔ اخلاق، قم: مرکز انتشارات مؤسسهٔ آموزش‌و‌پژوهش امام‌خمینی. ##
22. مک کویر، جان، 1385، تفکر دینی در قرن بیستم، ترجمهٔ عباس شیخ‌شعاعی و محمد محمد‌رحمانی، ج1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.