بازنمود آموزه‌های تعلیمی اخلاقی قرآن در اشعار مولوی با تکیه ‌بر موضوع صلح و آشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس مدعو دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

بررسی آثار ادبی نشان می­دهد معانی، مبانی و معارف دلنشین قرآن و حدیث همواره در سروده­های شاعران و ادیبان مسلمان بازتاب داشته است. این رویکرد هم به قداست و حرمت شعر و سخنشان افزوده و هم نشانۀ خردورزی و دانشمندی آنان بوده است. مولوی یکی از این شاعران است؛ اثرگذاری قرآن بر اشعار مولانا طبق کتاب «قرآن و مثنوی» بهاءالدین خرمشاهی در پنج نوع تضمین، برگرفتن، اقتباس، اشاره و الهام بازنمود یافته است. در این پژوهش، بعد از شرح مختصری دربارۀ مولانا و مثنوی معنوی، سعی شده با روش توصیفی-تحلیلی گونه‌ها و شیوه‌های اثرگذاری قرآن در مثنوی به‌طور مختصر تبیین شود و سپس، بازنمود آیات قرآن در اشعار مولانا با توجه به مقولۀ صلح و آشتی بررسی و نوع تجلی آن مشخص شود. براساس نتایج این مقاله، توصیه به صفات نیک بشری چون مدارا، بخشش، گذشت، تساهل و تسامح که زمینه‌ساز برقراری صلح و آشتی است، در اندیشۀ مولانا جایگاه خاصی دارد و برگرفته از آیات اخلاقی قرآن کریم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of the moral teachings of the Qur'an in the poetry of Rumi Relying on peace and reconciliation

نویسنده [English]

  • zahra mahdavi 2
1
2 isfahan university
چکیده [English]

The study of literary works shows that the meaning, principles and teachings of the Qur'an and hadith have always been reflected in the poems of the poets and Muslim belletrists. This approach, in addition to being sacred and revered, has added to their poetry, has been a sign of their wisdom and scholarship. Meanwhile, the Iranian poet Rumi was also influenced by the Holy Qur'an. This effect on the poetry of Maulana is described in the book "Quran and Mathnawi" by Baha'ddin Khorramshahi in five types of literary assurance, grasp, adaptation, reference and inspiration.
This research has been tried through a descriptive-analytical method, after a brief description of Rumi and Masnavi, the types and ways of influencing the Quran in the poems are briefly described and then the revelation of Quranic verses in Rumi's poems, determined regarding the issue of peace and reconciliation and its type of manifestation. The result of this study is to emphasize the fact that the recommendation to the good qualities of mankind such as tolerance, forgiveness, passage which provides the basis for peace and reconciliation, has a special position in Mowlana's thought and is influenced by the ethical verses of the Holy Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Representation of the Moral Teachings of the Qur'an in the Poetry of Rumi with an Emphasis on Peace and Reconciliation
  1. قرآن کریم.
  2. افتخاری، اصغر و حسین محمدی سیرت (1392)، «صلح و سلم در قرآن کریم»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، ش2 (12)، ص53-78.
  3. بهمنی، غلامرضا (1382)، «بازتاب قرآن در مثنوی معنوی»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، ش29 (30)، ص66-98.
  4. جعفری، محمدتقی (1369)، میراث ماندگار (مجموعه مصاحبه‌های سال اول و دوم)، چ 2، تهران: مؤسسه کیهان.
  5. حسن‌زاده، مهدی و رسول اکبری چایی‌چی (1392)، «بررسی جایگاه صلح فرهنگی در قرآن کریم»، مجله آموزه‌های قرآنی، ش17، ص3-26.
  6. حسینی، فریبا، سعید بهشتی و قدسی احقر (1397)، «بررسی مفهوم صلح و راهکارهای تحقق آن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، ش 35، ص 277-306.
  7. حلبی، علی‌اصغر (1374)، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چ 3،           تهران: اساطیر.
  8. خرمشاهی، بهاءالدین و سیامک مختاری (1382)، قرآن و مثنوی، چ 2،           تهران: قطره.
  9. خواجه، شاه منصور (1386)، «کلام خدا در شعر سهراب سپهری»، کیهان فرهنگی، ش 252.
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق - بیروت‏: دارالعلم الدار الشامیة.
  11. ریگی، حسین (1383)، «سیمای تابناک قرآن در زلال مثنوی معنوی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش 38، ص145-174.
  12. روحی‌البعلبکی (1385)، فرهنگ عربی - فارسی المورد، ترجمه محمد مقدس، تهران: امیرکبیر.
  13. زرین‌کوب، عبدالحسین (1368)، بحر در کوزه، چ 3، تهران: علمی و سخن.
  14. زمانی، کریم (1386)، میناگر عشق، شرح موضوعی مثنوی معنوی، تهران: نشر نی.
  15. شانظری، علیرضا و سید حجت هاشمی (1397)، «بررسی آموزه‌های تعلیمی اخلاقی در شعر دوره قاجار با تکیه ‌بر دیوان محمدتقی سپهر»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، ش 37، ص109-146.
  16. فروزانفر، بدیع‌الزمان (1375)، گزیده مثنوی، چ 2، تهران: جامی.
  17. فقیهی، حسین و آرزو جوادی (1391)، «اتحاد و همدلی در اشعار صائب تبریزی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، ش 15، ص121-156.
  18. قضاعی، محمد بن سلامة (1361)، شرح فارسى شهاب الأخبار (کلمات قصار پیامبر خاتم 9)، ترجمه جلال‏الدین حسینى أرموى، جلد 1، تهران‏: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی‏.
  19. کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ق)، کافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  20. کیانی، رضا، جهانگیر امیری و فاروق نعمتی (1392)، «جلوه‌های بینامتنی قرآن کریم در شعر قیصر امین‌پور»، پژوهش‌های ادبی - قرآنی، ش 2، ص143-165.
  21. مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحارالانوار، چ 2، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  22. مکارم شیرازى، ناصر (1374‏)، تفسیر نمونه، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
  23. موسوى همدانى، سید محمدباقر (1374)، ترجمه تفسیر المیزان‏، چ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  24. مولوی، جلال‌الدین محمد (1376)، کلیات شمس تبریزی، به قلم بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
  25. مهیار، رضا (1410 ق)، فرهنگ أبجدی عربی  فارسی، ‏تهران: اسلامی.
  26. نیکلسون، رینولد آلین(1378)، شرح مثنوی معنوی مولوی، ترجمه و تعلیق حسن لاهوتی، چ 2، تهران: علمی و فرهنگی.