الگوی عفاف بر مبنای تحلیل محتوایی سورۀ نساء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف علوم پزشکی دانشگاه گیلان

چکیده

مسئله عفاف از مهم‌ترین آموزه‌های اخلاقی قرآن کریم است و ابعاد گسترده­ای دارد. رعایت این فضیلت اخلاقی دارای آثار فردی و اجتماعی والایی است؛ از این رو، شناخت ابعاد و حیطه­های آن در قرآن کریم حائز اهمیت است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعۀ تحلیلی گزاره­های عفاف در سورۀ نساء است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، گزاره­های مرتبط با مفهوم عفاف تجزیه و تحلیل و سپس، طبقه­بندی موضوعی گردیده و در نهایت، یک مدل منطقی برای ابعاد عفاف در سورۀ نساء ترسیم شده است. نتایج پژوهش نشان داد که عفاف در این سوره از نظر رفتاری، گفتاری، مالی، خویشتن‌داری و مراعات عفاف در هر دو جنس مرد و زن از ابعاد گسترده­ای برخوردار است. عفاف نه‌تنها برای زنان - که با توجه به مسئله پاکدامنی انسان­ها - برای هر دو جنس مرد و زن ضرورت دارد. بررسی کمّی ابعاد عفاف در این سوره نشان می‌دهد که عفاف رفتاری از بیشترین بسامد برخوردار است؛ این امر بیانگر آن است که عفاف باید بیشتر در رفتار انسان­ها تجلّی و ظهور یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pattern of chastity Based on the Content Analysis of Surah al-Nisa

نویسنده [English]

  • ashraf janaty
Assistant Professor, Department of Medical Sciences, University of Guilan
چکیده [English]

 
 Chastity (Ifaf) is one of the significant moral teachings in the Holy Quran that has considerable aspects. Following the virtue of chastity has uplifting social and individual effects so studying the issue and its aspects are the matters of importance. Thus, I aim to develop a statement analysis of chastity in Surah al-Nisa. Applying the technique of scientific content analysis, I would analyze and assess the statements containing the issue of chastity, classify subjects, and make a logical pattern based on the issue. Results indicated that Chastity in this chapter has considerable aspects in various fields of manner, speech, finance, Self-control, and both man and woman should obey its rules. Chastity is not only defined in terms of women's manners but due to the general rule of human purity, should be applied equally to men and women. The quantitative analysis reveals that chastity has a high frequency in the statements related to manners, so chastity is a virtue that should be represented in manners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Nisa
  • Chastity
  • Self-control
  • Chastity in manners
  • Content analysis
  1.  قرآن کریم (1373)، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند، تهران:دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  2. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367)، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، چ4، قم: اسماعیلیان.
  3. ابن بابویه، محمد بن على (1362)‏، صفات الشیعة، تهران: أعلمى.
  4. ابن فارس، احمد (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
  5. اندلسی ابوحیان، محمدبن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
  6. جوادی آملی، عبدالله (1389)، تسنیم، قم: اسراء.
  7. جانی‌پور، محمد (1390)، اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوایی مکاتبات امام علی(ع) و معاویه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  8. خوانساری موسوی، احمد (1364)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران: مکتبه الصدوق.
  9. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار الکلام.
  10. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله (1415ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه.
  11. سید قطب، ابراهیم شاذلی (1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
  12. سیدعرب، حسین (1384)، دایره المعارف تشیع، ج11، تهران: نشر شهید سعید محبی.
  13. سیوطی، جلال­الدین (1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  14. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م)،الحکمهالمتعالیهفیالاسفارالاربعه،بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  15. صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1385)، آسیبشناسیاجتماعی، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
  16. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
  17. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  18. طبری، محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
  19. طوسى، محمد بن حسن(1414ق)، الأمالی، قم: دار الثقافة.
  20. عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق)، الفروق فی اللغه، بیروت: دار الأفاف الجدیده.
  21. عقله، محمد (1420ق)، نظام الأسره فی الإسلام، عمان: الرساله الحدیثه.
  22. فخر رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر(1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  23. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: هجرت.
  24. فضل‌الله، محمدحسین (1419ق)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
  25. قرشی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، چ6، تهران: دار الکتب العلمیه.
  26. کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  27. مجتبوی، جلال‌الدین (1364)، علم اخلاق اسلامی، تهران: حکمت.
  28. مطهری، مرتضی (1379)، مسئله حجاب، تهران: صدرا.
  29. معرفت، محمدهادی (1425ق)، التمهید فی علوم القرآن، الطبعه الرابعه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  30. مصطفوی، حسن (1430ق)،التحقیقفیکلماتالقرآنالکریم، چ3، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  31. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  32. هومن، عباس(1393)، راهنمای عملی تحلیل محتوا، تهران: مبتکران
  33. Barlas, A. (2002), Believing women in Islam: Unreading patriarchal interpretations of the Quran, Austin, TX, University of Texas Press.
  34. Braun, V. & Clarke, V (2016), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in psychology, Vol. 3, No. 2.