سورۀ حجرات (سورۀ اخلاق)؛الگویی برای زندگی خانوادگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی اصفهان

چکیده

تمام سوره‌های قرآن کریم محتوای پندآموزی و علم‌آوری دارند و شایسته و بایسته است که این مصحف شریف الگوی هر مسلمان دیندار قرار گیرد. در مقالۀ حاضر، سورۀ حجرات _ معروف به سورۀ اخلاق _ به‌منزلۀ چراغ راه پیشرفت فرهنگی جوامع اسلامی بازبینی شده است. هدف اصلی در این پژوهش، پاسخگویی به مسائل ارتباطی درون خانواده و یافتن رهنمودهای رفتاری برای ارتباطات خانوادگی صحیح و سازندۀ مبتنی بر آموزه‌های اسلامی است. بدین منظور، سورۀ حجرات به روش توصیفی و کاربردی بررسی شده است؛ آیه‌هایی که حاوی اصول و هسته‌های آموزشی فرهنگی و اخلاقی برای ارائه الگوهای صحیح ایجاد و به‌سازی روابط خانوادگی هستند، انتخاب و جایگاه آن‌ها در خانواده شفاف‌تر بیان شده است. در پایان، قابلیت و کارکرد عملی آیات این سوره برای استخراج الگوهای رفتاری صحیح و مناسب دینی در چهارچوب نظام اخلاقی و فرهنگی خانواده آشکار شد. رعایت ادب، تحقیق دربارۀ صحت و سقم اخبار و آن‌گاه پذیرش یا عدم پذیرش آن‌ها، لزوم ایمان و تقوا برای دوری جستن از اختلافات، ایجاد اخوت و برابری، احقاق حقوق بر اساس عدالت، پرهیز از سوءظن، غیبت، تجسس در امور و تمسخر دیگران از آموزه‌های مهم این سوره است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Surah al-Hujurāt (Surah of Ethics);A Model for a Family Life

نویسنده [English]

  • Zahra Sadat Roozafzai
Assistant Professor< Faculty Member, Faculty of Humanities, ACECR Institute of Higher Education (Isfahan Branch)
چکیده [English]

 
Given the fact that all the verses of the Holy Quran are instructive and scientific, and worthy of being exemplified by every faithful Muslim, in the current research paper, the Hujurāt Surah, known as the Surah of Ethics, as a light in the path of cultural progress in Islamic societies, has been reconsidered. The current study aims to investigate Surah al-Hujurāt, Surah of Ethics of the Holy Quran in the descriptive and practical approach to find behavioral guidelines for correct and constructive family relationships based on Islamic teachings to find answers to intra-family communication problems. To this end, the verses containing cultural and ethical teaching principles and cores have been selected and explained to provide an accurate model for building and improving family relationships, and their position in the context of family were discussed and clarified. In the end, the capability and practical application of the verses of this Surah became more comprehensible in the framework of the family's ethical and cultural system to elicit correct and proper behavior models. In other words, in response to the question of what patterns of improvement in family relationships can be extracted and applied from this noble surah, one can consider patterns of polite observation, inquiry into the validity and reliability of news and then whether or not to accept it, the necessity of faith and piety for avoiding disagreements, creating equality of brotherhood, the pursuit of justice based on justice, omission of suspicion, absenteeism, and other mockery as the findings and conclusion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Ethics
  • Family Relationship Model
  • Socio-Cultural Ethics
  • Communicative Principles
  • Surah of Ethics
  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. تهرانی، مجتبی (1390)، اخلاق الاهی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    3. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378)، مبسوط در ترمینولوژی، تهران: گنج دانش.
    4. چاپمن، گری (1397)، راه حل برد-برد برای اختلافات زناشویی، ترجمۀ علی‌اکبر قاری‌نیت، تهران: نسل نواندیش.
    5. حر عاملی، محمد بن حسن (13۷۲)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (وسائل الشیعة)، قم: مؤسسه پژوهشی و انتشاراتی آل البیت لاحیاء التراث.
    6. حویزی، عبدالعلی بن جمعه (1415 ق)، تفسیر نورالثقلین، تصحیح هاشم رسولی، قم: اسماعیلیان.
    7. خوش‌منش، ابوالفضل (1394)، «از جاهلیت مکه تا مدنیت مدینه»، مجله علمی پژوهشی پژوهشهای قرآن و حدیث، سال48، ش2، ص 195-222.
    8. دیالمه، نیکو (1392)، «خردورزی در هندسۀ معرفتی تفسیر سورۀ حجرات»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تفسیری، دانشگاه معارف اسلامی، ش 13، ص51-66.
    9. سبحانی‌نژاد، مهدی، رضا جعفری هرندی و حسن نجفی (1394)، «تحلیل محتوای کتاب‌های دین و زندگی دورۀ متوسطه از لحاظ میزان توجه به مباحث سبک زندگی اسلامی مبتنی بر سورۀ مبارکه حجرات»، فصلنامه علمی پژوهشی اندیشههای نوین تربیتی، ش41، ص 79-101.
    10. شکربیگی، نرگس، سهراب مروتی و یارمحمد قاسمی (1396)، «خوانش قرآنی از سرمایۀ اجتماعی با تأکید بر سورۀ حجرات»، مجله علمی پژوهشی دین و ارتباطات، ش51، ص65-101.
    11. طبرسی، فضل بن حسن (1379 ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    12. قرائتی، محسن (1374)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    13. ________ (1383)، تفسیر سورۀ حجرات، چ 7، تهران: مرکز فعالیت‌ها و پژوهش‌های قرآن و عترت (ع) دانشگاه آزاد اسلامی.
    14. قزوینی، سید محمدکاظم (1390)، زندگانی حضرت زینب از ولادت تا رحلت، ترجمۀ علی کرمی فریدونی، چ3، قم: مرتضی.
    15. کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، اصول کافی (کتاب الکافی)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    16. مجلسی، محمدباقر (1411ق)، بحارالانوار، تصحیح محمدباقر محمودی و دیگران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، مؤسسه چاپ و نشر.
    17. مطهری، مرتضی (1382)، ده گفتار، قم: صدرا.
    18. مکارم شیرازی، ناصر (1353)، تفسیر نمونه، تهران: ‎دارالکتب الاسلامیة.
    19. ____________  (1380)، تفسیر نمونه، چ 26، تهران: ‎دارالکتب الاسلامیة.
    20. موسوی خمینی، روح الله (1380)، چهل حدیث، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (7).
    21. موسوی همدانی، محمدباقر (1378)، ترجمه تفسیر المیزان، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.