رشد اخلاقی کودکان در کشاکش رسانه و خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

شناسایی عوامل و نهادهای تأثیرگذار بر رشد اخلاقی کودکان و نوجوانان، برای برنامه‌ریزی صحیح در امر تربیت آن‌ها ضروری است. امروزه خانواده در تربیت کودکان بی‏رقیب و به‌دور از عوامل برون خانوادگی عمل نمی کند، بلکه رسانه (به ‏ویژه تلویزیون) نیز به مثابۀ یکی از اعضای خانواده بر رشد اخلاقی آنان تأثیر می گذارد. در واقع، این دو نهاد (رسانه و خانواده) در محیطی واحد (خانه) طی فرایندی تعاملی بر رشد اخلاقی کودکان تأثیر می گذارند. موضوع پژوهش حاضر، آشکارسازی بخشی از آثار تربیتی برهم کنش رسانه (با تأکید بر تلویزیون) و خانواده است. بدین منظور،‏ ابتدا مسائل خانواده در امر تربیت نسل جدید  و سپس، دو اثر ویژۀ برهم کنش این دو نهاد یعنی شکاف نسلی و زوال کودکی بررسی شد. در آخر، عنصر «وساطت والدین» در تماشای تلویزیون به‌منزلۀ راهکار کاهش شکاف نسلی و زوال کودکی واکاوی شد. نتیجۀ پژوهش آن است که هرچه والدین هنگام مصرف رسانه ای فرزندان، کمتر با آنان همراهی کنند، دو پدیدۀ «شکاف نسلی» و «زوال کودکی» بیشتر خواهد شد. از میان انواع وساطت والدین، وساطت فعال بیش از بقیه بر کاهش این دو پدیده تأثیر دارد. در این پژوهش برای شناسایی مشکلات و مسائل خانواده ها در زمینۀ تربیت نسل جدید، به سؤالات مطرح‏ شده از مرکز ملی پاسخ‌گویی و تجربۀ پژوهشگر بهره گرفته و برای معرفی آثار برهم کنش رسانه و خانواده و راه کاهش آثار منفی از روش کتابخانه ای استفاده کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Moral Development of Children in the Conflict between the Media and the Family

نویسندگان [English]

  • Hassan Boosaliki 1
  • Msood Azarbayejani 2
1 Assistant professor of Islamic sciences and culture academy
2 professor of Hawzeh and Daneshgah academy
چکیده [English]

 
Identifying the factors and institutions affecting the moral development of children and adolescents is a necessary step in the proper planning for their education. Today, the family does not operate in an unrivaled environment free of extra-family factors, but the media (especially television) as a family member affects the moral development of children. These two institutions (media and family) in a single environment (home) in an interactive process affect the moral development of children. The subject of the present study is to reveal some of the educational effects of media interaction (with emphasis on television) and the family. For this purpose, we have first reviewed the challenges of the family in educating the new generation, and then we have dealt with two special effects of the interaction of these two institutions, namely the generation gap and the decline of childhood. Finally, as a way to reduce the generation gap and childhood decline, we explore the element of "parental mediation" in children watching television. The result of the research is that "generation gap" and "childhood decline" are more as much as children's media consumption without parental support is more. Among the types of parental mediation, active mediation, more than other types, reduces the generation gap and the decline of childhood. In this study, in order to identify the challenges and problems of families in the field of educating the new generation, we have resorted to the questions posed by the National Center for Answering.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral development
  • moral development of children
  • family
  • media
  • television
  • media and family interaction
  1. آذربایجانی،‏ مسعود و دیگران (1387)، روان‏شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  2. آزاد ارمکی، تقی (1389)، جامعه‏شناسی ایران: جامعه‏شناسی مناسبات نسلی، تهران: علم.
  3. بادسار، محمد و دیگران (1395)، «نقش رسانه‏ها در تحولات سبک زندگی روستاییان (مورد مطالعه: شهرستان زنجان)»، برنامه‏ریزی منطقه‏ای، سال ششم، ش24، ص153-166.
  4. باقری، خسرو (1386)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
  5. باکینگهام، دیوید (1389)، آموزش رسانه‏ای؛ یادگیری، سواد رسانه‏ای و فرهنگ معاصر، ترجمۀ حسین سرفراز، تهران: دانشگاه امام صادق ع.
  6. بروجردی علوی، مهدخت و نسرین حداد (1391)، «ارزش اخلاقی ارائه‏شده در تبلیغات بازرگانی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران (برای فروش مواد غذایی به کودکان و نوجوانان)»، علوم اجتماعی: مطالعات فرهنگ-ارتباطات، سال سیزدهم، ش49، ص213-254.
  7. پستمن، نیل (1378)، نقش رسانه‏های تصویری در زوال دوران کودکی، ترجمۀ صادق طباطبایی، تهران: اطلاعات.
  8. پویا، علیرضا، مسعود آذربایجانی و محمدتقی کرمی (1391)، «میزگرد بازنمایی کارکردهای خانواده مطلوب در رسانه: نقش پدر». فصلنامه خانواده و رسانه، دوره 39، ش3، ص4-25.
  9. جوادی، فاطمه و بنفشه اقبالی‏ (1386)، «نظارت والدین بر استفاده کودکان و نوجوانان از رسانه‏های تصویری»، فصلنامه پژوهش و سنجش، سال پانزدهم، ش51، ص9-28.
  10. حسینی انجدانی، مریم (1386)، «کودکان، والدین و آگهی‏های تبلیغاتی تلویزیون»، فصلنامه پژوهش و سنجش، سال پانزدهم، ش51، ص157-176.
  11. رضایی بایندر، محمدرضا و ثریا احمدی (1391)، «تلویزیون در کانون خانواده: نگاهی به اثرگذاری مثبت و منفی تلویزیون بر کارکردهای خانواده»، رسانه و خانواده، ش2، ص68-87.
  12. سپاسگر شهری، ملیحه (1386)، «اثرات تلویزیون بر کودکان»، فصلنامه پژوهش و سنجش، سال پانزدهم، ش51، ص77-106.
  13. سروی زرگر، محمد (1390)، «نشانه‏شناسی بازنمایی خانواده در آگهی‏های بازرگانی تلویزیون»، پژوهش‏های ارتباطی، سال هجدهم، ش3، ص33-62.
  14. شرام، ویلبر، جک لایل‏ و ادوین بی. پارکر (1377)، تلویزیون در زندگی کودکان ما، ترجمۀ محمود حقیقت کاشانی. تهران: مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش برنامه‏ای صداوسیما.
  15. صبوری خسروشاهی، حبیب و نفیسه توکلی‏نیا (1391)، «بررسی تأثیر رسانه ملی در ایجاد شکاف نسلی»، مطالعات رسانه‏ای، سال هفتم، ش19، ص109-120.
  16. طاهریان، مریم (1387)، «سواد رسانه‏ای؛ آموزش رسانه‏ای کودکان و نوجوانان»، در کتاب سواد رسانه‏ای، مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
  17. کارلو، گوستاو (1389)، اخلاقیات مبتنى‏بر نوع‏دوستى و توجه به دیگران، ترجمۀ سیدرحیم راستی‏تبار، در کتاب راهنمای رشد اخلاقی، ویراسته ملانی کیلن و جودیث اسمتانا، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  18. کریمی‏فرد، علیار (1385)، «اثرپذیری کودکان از رسانه‏ای به نام تلویزیون»، اصلاح و تربیت، سال چهارم، ش49، ص31-36.
  19. کلاین، استفن (1393)، «واسطه‏گری رسانه: مطالعه‏ای بر شرایط متغیر داخلی فرهنگ کودکان»، ترجمۀ سعید ایوبی، کودک، نوجوان و رسانه، سال چهارم، ش10، ص195-219.
  20. کوثری، مسعود و سیداحمد عسکری (1394)، «بازنمایی خانواده ایرانی ازمنظر روابط جنسیتی و نسلی در آگهی‏های تلویزیونی»، علوم اجتماعی: تحقیقات فرهنگی ایران، ش32، ص1-26.
  21. ملک‏پور، فاطمه (1390)، «نقش رسانه‏ها در تغییر ارزش‏ها و هنجارهای خانواده»، رسانه و خانواده، سال اول، ش1، ص219-234.
  22. مندوزا، کِلی (1391)، «بررسی وساطت والدین: روابط، چالش‌ها و پرسش‌هایی برای سواد رسانه‌ای»، ترجمۀ امیر یزدیان، فصلنامه رسانه و خانواده، ش5.
  23. موسوی میرکلایی، سید علی (1391)، «خانواده، شکاف نسلی و رسانه‏ها»، رسانه و خانواده، سال اول، ش4، ص52-73.
  24. نعمتی رضایی، داود (1378)، «روان‏شناسی: بررسی اثرات رسانه‏های تصویری بر بزهکاری کودکان و نوجوانان»، اصلاح و تربیت، ش60، ص5-10.
  25. Hardy, Sam A. and Claborne, Glenda B. (2007), Television, moral messages on, in Jeffrey Jensen Arnett (ed.), Encyclopedia of children, adolescents and the media, p. 810-812.
  26. Hogan, Marjorie J., (2008), “Media and Prosaically Behavior in Children and Adolescents, In Larry P. Nucci and Darcia Narvaez (eds.)”, Handbook of Moral and Character Education, p. 537-553.
دوره 16، شماره 39 - شماره پیاپی 61
ویژه نامه اخلاق رسانه ، به سفارش میز اخلاق قطب اخلاق ، خانواده و سبک زندگی
آذر 1399
صفحه 11-40
  • تاریخ دریافت: 07 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 05 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش: 15 آذر 1399