بررسی لذت و لذت‌طلبی از منظر قرآن و مادی‌گرایان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

لذت و لذت‌طلبی از اموری است که انسان به‌طور فطری به آن گرایش دارد و اندیشمندان اخلاقی و فلسفی، از روزگاران قدیم دربارۀ آن بحث کرده‌اند. قرآن با تأیید اینکه گرایش به لذت در وجود آدمیان قرار داده شده است، استفادۀ افسارگسیخته از آن را نهی می‌کند و ترجیح لذت‌های زودگذر مادی را که آدمی را از کمال و سعادت حقیقی بازمی‌دارند، بر لذات پایدار اخروی مذموم می‌شمارد. در مقابل، از دیدگاه مکاتب مادی‌گرا، سعادت آدمی در کسب هرچه بیشتر لذات دنیوی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی لذت مادی‌گرایانه و لذت قرآنی است تا به این پرسش پاسخ بدهد که چه نقدهایی بر لذت مادی‌گرایانه در مقایسه با لذت قرآنی وارد است؟ روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که قرآن، انسان را به آگاهی از لذات دنیوی و اخروی و مقایسۀ آن‌ها، ایمان و عشق، قرب به خدا، تفکر و ترجیح لذات باقی بر فانی، تقوا و زهد از لذات توصیه و او را از دل‌بستگی به لذت‌های دنیوی نهی کرده است. در حالی که انکار یا غفلت از بُعد ملکوتی انسان، اصالت‌دادن به لذات آنی، غفلت از لذات اخروی و انسان‌محوری، از ویژگی‌های مکاتب مادی‌گرا دربارۀ لذت است که سبب ترجیح لذت‌های مادی بر لذات اخروی و پایدار می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pleasure and pleasure-seeking from the perspective of the Qur'an and materialists

نویسنده [English]

  • ali ahmadpoor
mohaghegh
چکیده [English]


Pleasure and pleasure-seeking are things that human beings are naturally attracted to. The Qur'an, by acknowledging that the principle of inclination to pleasure is embedded in human beings, forbids unrestrained and abandoned use of it and condemns the preference of material and fleeting pleasures over lasting pleasures, which can deprive man of true perfection and happiness. But from the point of view of materialistic schools, man's happiness and well-being is in gaining as much worldly pleasures as possible. What are the criticisms of materialistic pleasure compared to Qur'anic pleasure? The research method used here is descriptive-analytical. Findings show that knowledge and awareness of worldly and otherworldly pleasures and their comparison, faith and love, closeness to God, thinking and preferring pleasures over mortal, piety and asceticism are the pleasures recommended by the Qur'an that keep man from attachment to worldly pleasures. But denying or neglecting the heavenly dimension of man, giving originality to immediate pleasures, neglecting otherworldly and human-centered pleasures are the characteristics of materialistic schools of pleasure that lead to the preference of material pleasures over otherworldly and lasting pleasures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • pleasure
  • pleasure- seeking
  • materialistic pleasure
  • Qur'anic pleasure
  • hereafter pleasure
  1. قرآن کریم
  2. نهج البلاغه (1379)، گردآوری سید رضی، ترجمۀ فیض‌الاسلام، تهران: فقیه.
  3. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1397)، النجاه من‌ الغرق فی بحر الضلالات، ترجمۀ محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. _______________ (1375)، الاشارات والتنبیهات، قم: البلاغه.
  5. ابن فارس، احمدبن زکریا (1404ق)، معجم‌ مقاییس ‌اللغه، قم: مکتب الأعلام ‌الإسلامی.
  6. ابن ‌منظور، محمدبن ‌مکرم (1414ق)، لسان ‌العرب، بیروت: دار الفکر لطباعة والنشر والتوزیع.
  7. افلاطون (1360)، دورۀ کامل آثار افلاطون، ترجمۀ محمدحسین لطفی، تهران: خوارزمی.
  8. بحرانی، هاشم (1416ق)، تفسیر برهان، تهران: بنیاد بعثت.
  9. پالمر، مایکل (1390)، مسائل اخلاقی: متن آموزشی فلسفه اخلاق، ترجمۀ علیرضا آل‌بویه، چ3، تهران: سمت.
  10. تمسکی، محمدرضا (1386)، «لذت و فرح در قرآن کریم»، مسائل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی، ش8 و 9، ص67-84.
  11. جوادی آملی، عبدالله (1388)، مبادی اخلاق در قرآن، چ7، قم: اسراء.
  12. حافظ، شمس‌الدین‌ محمد (1381)، دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران:  صفی‌علیشاه.
  13. خادمی، عین‌الله (1389)، «جستاری دربارۀ چیستی لذت از منظر ابن سینا»، مجله فلسفه و کلام، ش1، ص29-50.
  14. دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  15. رازی، محمدبن زکریا (1402ق)، الطب ‌الروحانی، بیروت: دار آلافاق‌ الجدیده.
  16. راسل، برتراند (1394)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: کتاب پرواز.
  17. روحانی‌نژاد، حسین (1389)، تعلیم‌وتربیت در اسلام، قم: زمزم هدایت.
  18. ژکس، دریک (1362)، فلسفه اخلاق (حکمت عملی)، ترجمۀ ابوالقاسم پورحسینی، تهران: امیرکبیر.
  19. سبحانی، جعفر (1379)، «مکتب لذت‌گرایی در چهره‌های گوناگون»، فصلنامه کلام اسلامی، ش34،  ص4-17.
  20. سلیمی، سیده فاطمه و عیسی مرحمتی (1398)، «مقوله لذت و پیامدهای آن در مکاتب لذت‌گرا و تعالیم قرآنی»، اولین کنفرانس بین المللی دین، معنویت و کیفیت زندگی، ص1-12.
  21. سهروردی، شهاب‌الدین (1373)، حکمه الاشراق، تصحیح هانری کربن، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
  22. _____________ (1379)، هیاکل ‌النور، تصحیح محمد کریمی زنجانی، تهران: نقطه.
  23. _____________ (1380)، مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
  24. طباطبایی، سید محمدحسین (1362)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  25. _______________ (1376)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  26. _______________ (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ3، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
  27. طوسی، نصیرالدین محمدبن محمد (1413ق)، اخلاق ناصری، تهران: علمیه اسلامیه.
  28. فارابی، ابونصر (1405ق)، فصول الحکمة، تصحیح محمدحسن آل‌یاسین، قم: بیدار.
  29. ________ (بی‌تا)، فصول ‌المنتزعه، تحقیق الفوزی المتری، بیروت: دار المشرق.
  30. فرانکنا، ویلیام‌کی(۱۳۸۳)، فلسفه اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: کتاب طه.
  31. کاپلستون، فردریک (1368)، تاریخ فلسفۀ یونان و روم، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی سروش.
  32. کندی، یعقوب بن اسحاق (1369)، رسالة الکندی الفلسفیة، مصر: دار الفکر العربی.
  33. مرحمتی، عیسی (1396)، بررسی تطبیقی مکاتب لذت‌گرا با مکتب تربیتی قرآن کریم،آمل: دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.
  34. مصباح یزدی، مجتبی (۱۳۷۸)، فلسفه اخلاق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  35. مصباح یزدی، محمدتقی (1376)، دروس فلسفه اخلاق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  36. _____________ (1387)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  37. _____________ (1390)، خودشناسی برای خودسازی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  38. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن ‌الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌.
  39. مطهری، مرتضی (بی‌تا)، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، قم: صدرا.
  40. مکارم شیرازی، ناصر (1381)، تفسیر موضوعی پیام قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  41. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (1410ق)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسان و مطالعات فرهنگی.
  42. نراقی، احمد (1378)، معراج السعادة، قم: هجرت.
  43. نراقی، محمدمهدی (1357)، اللمعة الالهیة والکلمات الوجیزة، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: انجمن فلسفه و عرفان اسلامی.
  44. __________ (1408ق)، جامع السعادات، بیروت: اعلمی.
  45. نصری، عبدالله (1382)، فلسفۀ آفرینش، قم: معارف.
  46. نیکزاد، محمود (1393)، کلیات فلسفۀ تعلیم‌وتربیت، چ5، تهران: کیهان.