تحلیل محتوای کتب فارسی دورۀ دوم ابتدایی بر اساس مؤلفه‌های تربیت اخلاقی

مرادی, پیروز; غلام پور, میثم

doi:10.22081/jare.2021.58702.1555

تحلیل محتوای کتب فارسی دورۀ دوم ابتدایی بر اساس مؤلفه‌های تربیت اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه فرهنگیان

² دانشجوی دکترا برنامه ریزی درسی- مدرس دانشگاه فرهنگیان

10.22081/jare.2021.58702.1555

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی پایه‌های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی از نظر میزان توجه به مؤلفه‌های تربیت اخلاقی است. در این پژوهش برای مشخص‌کردن مؤلفه‌های تربیت اخلاقی و سپس، میزان توجه به این مؤلفه‌ها در کتب فارسی دورۀ دوم ابتدایی، از روش تحلیل محتوای کیفی- قیاسی استفاده شده و واحد تحلیل، شامل تمام متون، تصاویر و فعالیت‌های این کتاب‌هاست. ابزار تحلیل محتوا، چک‌لیست تحلیل محتواست که محقق با توجه به مرحلۀ اول پژوهش (استخراج مؤلفه‌ها از سند تحول بنیادین و کتب راهنمای معلم) ساخته است. روایی ابزار پژوهش بر اساس نظر کارشناسان این حوزه به دست آمد. همچنین، پایایی ابزار با فرمول ویلیام اسکات محاسبه شد که ضریب توافق 72درصد را نشان داد. یافته‌ها حاکی از آن است که در کتب یادشده، به‌طور نامتعادل به این مؤلفه‌ها پرداخته شده است. بیشترین فراوانی در جمع سه واحد تحلیل به آموزش به‌کارگیری معیارهای عقلانی و دینی در ارزیابی‌ها و کمترین فراوانی به آموزش قوانین و مقررات مربوط است. بنابراین، لزوم توجه متوازن به این مؤلفه‌ها در کتب فارسی ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Content analysis of Persian books in the second grade of elementary school based on the components of moral Education

نویسندگان [English]

Pirooz Moradi ¹
meysam gholampour ²

² PhD Student in Curriculum Planning - Lecturer at Farhangian University

چکیده [English]

The purpose of this study is to analyze the content of Persian books in the fourth, fifth and sixth grades of elementary school in terms of the amount of attention paid to the components of moral education. In this research, the method of qualitative-deductive content analysis has been used to determine the components of moral education and then the level of attention to these components in Persian books of the second period of elementary school; for this purpose, the analysis unit; all texts, images and activities. The content analysis tool was a researcher-made content analysis checklist according to the first stage of the research (extraction of components from the fundamental change document and teacher manuals). The validity of the research tool was obtained according to experts in this field. Also, the reliability of the instrument was calculated by William Scott formula, which showed an agreement coefficient of 0.72. The findings indicate that these components have been dealt with unbalancedly in the mentioned basic books. The highest frequency in the total of three units of analysis belongs to the training of applying rational and religious criteria in evaluations. On the other hand, the lowest frequency belongs to the training of rules and regulations. Therefore, it is necessary to pay balanced attention to these components in Persian books.

کلیدواژه‌ها [English]

moral education
Persian book
second elementary course
content analysis
ethics

مراجع

قرآن کریم (1373)، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابوالمعالی، خدیجه (1391)، پژوهش کیفی از نظریه تا عمل، تهران: علم.
اسماعیلی، رضا (1379)، بررسی اوضاع و ویژگیهای فرهنگ عمومی استان اصفهان، اصفهان: انتشارات اداره کل دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی اصفهان.
افکاری، فرشته (1393)، نقد و بررسی رویکردهای تربیت اخلاقی در دورۀ ابتدایی در کتاب‌های درسی بخوانیم، بنویسیم، قرآن، هدیه‌های آسمانی، تعلیمات اجتماعی و طراحی الگوی برنامۀ درسی، رساله دکتری، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
باقری، خسرو (1386)، نگاهیدوبارهبهتربیتاسلامی، تهران: مدرسه.
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1391)، مصوب جلسات 857-872 شورای عالی آموزش و پرورش.
حسنی، محمد و فاطمه وجدانی (1396)، «تحلیل محتوای کیفی کتاب‌های مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی از منظر تربیت اخلاقی»، تربیت اسلامی، سال 12، ش25، ص29-54.
حسینیان، سیمین (1385)، اخلاق در مشاوره و روان‌شناسی، تهران: کمال تربیت.
حیدری‌زاده، نسرین، زهره اسماعیلی، مهران فرج‌ا‌للهی و طیبه صفایی (1397)، «طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت اخلاقی متناسب با ویژگی‌های دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی ایران با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش»، پژوهش درنظام‌های آموزشی (ویژه‌نامه بهار 97)، ص231-247.
خدایار، نصرالله (1392)، بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های تربیت اخلاقی درکتاب‌های مطالعات اجتماعی، فارسی و هدیه‌های آسمانی پایۀ ششم دورۀ ابتدایی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مرودشت، دانشگاه آزاد.
رشیدزاده، فتح‌الله (1393)، تبیین فرازهایی از اندیشه‌های نظامی- دفاعی فرماندهی معظم کل قوا، تهران: دانشکدۀ افسری امام علی (ع).
سلاجقه، آزیتا و ثنا صفری (1394)، «رابطۀ اخلاق حرفه‌ای با عملکرد استادان دانشگاه»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، دوره10، ش3، ص103-110.
سلحشوری، احمد (1390)، «حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال 2، ش2، ص40-56.
سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش (1390)، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی.
سیف، سوسن، پروین کدیور، رضا کرمی نوری و حسین لطفآبادی (1393)، روانشناسی رشد (1)، تهران: سمت.
طالبی، ابوتراب (1380)، بررسی تعارض بین ارزشهای اخلاقی مذهبی و کنشهای اجتماعی دانش‌آموزان دبیرستانهای منطقه 3 و 5 شهر تهران، رسالۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
عبدالحسینی، احمد، عزت‌الله نادری و مریم سیفنراقی (1394)، «طراحی الگوی برنامۀ درسی تربیت دینی و اخلاقی برای دانشآموزان دورۀ اول متوسطه بر اساس رویکرد ترکیبی عقل و ایمان از منظر قرآن کریم»، پژوهشهای اخلاقی، سال6، ش2، ص101-116.
عقیلی، سید رمضان، جمیله علم‌الهدی و کوروش فتحی واجارگاه (1397)، «طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی در دورۀ ابتدایی نظام آموزشی ایران»، فصلنامه تدریس‌پژوهی، دوره6، ش4، ص1-23.
غلام‌پور، میثم، عباس قاسمیان، مجیب الرحمن رضایی و امید پورمند (1398)، «تحلیل محتوای کتب هدیه‌های آسمانی دورۀ دوم ابتدایی بر اساس مؤلفههای تربیت اخلاقی»، معرفت اخلاقی، سال 10، ش25، ص83-93.
کدیور، پروین (1393)، روانشناسی تربیتی، تهران: سمت.
مسعودی، جهانگیر و سید سجاد ساداتیزاده (1394)، «رابطۀ اخلاق و سیاست»، فصلنامه اخلاق در علوم رفتاری، دوره10، ش3، ص19-28.
نجفی، حسن و محمدحسن محمدی (1396)، «تبیین چگونگی تربیت اخلاقی در دورۀ کودکی و عوامل مؤثر بر آن رهیافتی تأملی جهت سامان‌دهی برنامه‌های تربیتی»، مجله معرفت، سال26، ش237، ص57-69.
نجفی، حسن، رضا جعفری هرندی و اکبر رهنما (1393)، «تحلیل محتوای بعد اخلاقی اهداف مصوب در کتاب‌های درسی دورۀ متوسطه» معرفت اخلاقی، ش1، ص78-106.
نجفی، حسن، حسن ملکی، محسن فرمیهنی فراهانی و رضا جعفری هرندی (1395)، «ارزیابی ابعاد اخلاق حرفهای تدریس اعضای هیئت علمی از دیدگاه دانشجویان دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد»، توسعۀ آموزش در علوم پزشکی، دوره9، ش21، ص93-102.
ندیمی، سعیده (1389)، تحلیل محتوای کتب دورۀ ابتدایی از نظر توجه آن به آموزش قانون‌گرایی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، کردستان، دانشگاه کردستان.
نصیری ولیک نبی، فخرالسادات و پرویز نویدی (1395)، «رابطۀ بین اخلاق حرفه‌ای و چابکی سازمان: نقش میانجی توانمدسازی شناختی»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، دوره11، ش2، ص61-69.
Althof W., & Berkowitz M.W. (2006), “Moral education and character education: their relationship and roles in citizenship education”, Journal of Moral Education, 35(4): p.495-518.
Konstańczak S. (2016), “Concepts of moral education in Poland”, Ethics & Bioethics, 6(1-2): p.59-68.
Macdonald DB, Patman RG, Mason-Parker B. (2007), The Ethic of foreign policy, Burlington: Ashgate Publishing.
Unesco (2005), A comprehensive strategy for Textbooks and Learning Materials, Unesco, Paris.
ÜNLÜ, M. (2018), “An evaluation of occupational ethical values of geography teacher candidates in Turkey”, Educational Research and Reviews, 13(2): p.68-73.