بررسی تطبیقی خودگرایی و دیگرگرایی روان شناختی و تبیین دیگرگرایی خداسو

سالاری فر, محمدرضا; موسوی اصل, میر مهدی; اصفهانیان, محمود

doi:10.22081/jare.2022.63184.1718

بررسی تطبیقی خودگرایی و دیگرگرایی روان شناختی و تبیین دیگرگرایی خداسو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ هیات علمی گروه خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

² سطح 3 حوزه علمیه قم محقق همکار گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

³ دانشجوی دکتری جامعه المصطفی رشته قرآن و علوم گرایش روانشناسی

10.22081/jare.2022.63184.1718

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی خودگرایی و دیگرگرایی روان‌شناختی و تبیین دیگرگرایی خداسو انجام گرفته است. طبق خودگرایی روان‌شناختی، انسان‌ها کاری را جز برای تأمین منافع خود انجام نمی‌دهند و حتی هنگام کمک به دیگران و فداکاری نیز در ورای این انگیزۀ دیگرگرا، منافع شخصی نهفته است. روش این تحقیق، توصیف و تحلیل منابع خودگرایی و دیگرگرایی روان‌شناختی است. همچنین، منابع اسلامی با روش تفسیری و فهم احادیث بررسی شد. بر اساس یافته‌های تحقیق، شش دسته از دلایل خودگرایان برای نفی دیگرگرایی قانع‌کننده نیستند که عبارت‌اند از: ۱. تفسیر مجدد انگیزه‌ها؛ ۲. مالکیت شخصی؛ ۳. استدلال لذت‌گرایانه؛ ۴. خودفریبی؛ ۵. انگیزش تربیت اخلاقی؛ ۶. خودکاوی. به‌علاوه، دلایل دیگرگرایان و عمدتاً باتسون برای اثبات دیگرگرایی با روش تجربی کفایت نمی‌کند. بر اساس نظر اندیشمندان اسلامی، مهم‌ترین راهکار برای رفع این مشکل، پذیرش توأمان خود طبیعت‌گرا و خود اخلاقی و الهی برای انسان است. از طرفی، از منابع اسلامی، سه نوع انگیزه برای معتقدان به خدا به دست آمد: خودگرا، دیگرگرا و خداسو. سپس با توجه به این تقسیم‌بندی، انگیزههای انسان و وجوه مختلف آن تبیین و در نهایت، دیگرگرایی خداسو به‌عنوان تبیین جامع‌تر برگزیده شد. در نتیجه، بسیاری از دلایل خودگرایی به خود الهی یا اخلاقی انسان مربوط می‌شود که در واقع، دیگرگرایی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

comparative study of psychological selfishness and otherness and explanation of the otherism of God

نویسندگان [English]

Mohammad Reza Salarifar ¹
mir mahdi moosavi asl ²
Mahmoood Esfahanian ³

¹ Academic staff of the Institute of Hawzah and University Research

² researcher in Research Institute of Hawzah and university

³ PhD student in Al-Mustafa University, Quran and Psychology

چکیده [English]

This study was conducted with the aim of comparative study of psychological selfishness and otherness and to explain the otherism of God. According to psychological selfishness, human beings do nothing but to serve their own interests, and even in cases of helping others and sacrificing beyond this other-oriented motive; Personal interests lie. The method of this research; Describe and analyze the sources of psychological selfishness and otherness. Islamic sources were also examined by interpretive method and understanding of hadiths. Based on the findings of this study; Six reasons for selfishness 1. Re-interpreting motivations.2. Personal property 3. Hedonistic reasoning 4. Self-deception 5. Motivation of moral education and 6. Self-psychoanalysis; It is not convincing to deny otherism. As well as the reasons of otherists, mainly Batson, for proving otherness empirically; It is not enough to prove it. According to Islamic thinkers; The key element in solving the problem is the acceptance of both the naturalist self and the moral and divine self for man. On the other hand, in Islamic sources, three types of motivations were found in believers in God: selfish, altruistic, and God-fearing. Then, according to the three-dimensional division of human motives and its various aspects, it was explained, and finally, the otherism of God was chosen as a more comprehensive explanation. as a result; Many reasons for selfishness are related to the divine or moral self of man, which is in fact otherness.

کلیدواژه‌ها [English]

Psychological selfishness
Psychological otherism
Godliness
Ethical psychology
Islamic view

مراجع

قرآن کریم.
حسینی، سید عبدالهادی و امیر خواص (1396)، «تبیین سازگاری خودگرایی، دیگرگرایی و خداگرایی در نظام اخلاقی اسلام»، مجلۀ معرفت اخلاقی، ش21، ص5 -19.
ریچلز، جیمز، (1392)، عناصر فلسفه اخلاق، ترجمۀ محمود فتحعلی و علیرضا آل‌بویه، قم: بوستان کتاب.
شیروانی، علی (1385)، درآمدی بر فلسفه اخلاق، تهران: نشر و پژوهش معناگرا.
صدر، محمدباقر (1408) ق، فلسفتنا، قم: المجمع العلمی للشهید الصدر.
عزیزی علویجه، مصطفی (1386)، «بررسی تطبیقی نظریۀ خودگرایی و حب ذات»، فصلنامۀ اندیشۀ نوین دینی، ش9، ص125-160.
علیزاده، مهدی (1390)، «همیشه من یا گاهی او: تأملی در خودگرایی روان‌شناختی»، فصلنامۀ پژوهش‎نامۀ اخلاق، ش13، ص35-62.
فاینبرگ، جول (1384)، خودگرایی روان‌شناختی، در جستارهایی در روان‌شناسی اخلاق، قم: دفتر نشر معارف.
کرات، ریچارد (1383)، خودگرایی و دیگرگرایی در فلسفه اخلاق، ترجمۀ منصور نصیری، مجلۀ معرفت، ش78، ص53-55.
کلینی، محمدبن یعقوب (1453ق)، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، به‌سوی خودسازی، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
مطهری، مرتضی، (1386)، مجموعه آثار، ج13، تهران: صدرا.
Batson, C. Daniel (1991), The altruism question: toward a social psychological answer, New York and London:psychology press.
Bentham, J. (1876). An introduction to the principles of morals and legislation. Oxford:The Clarendon Press (Original work published 1789).
Doris John M. & Stich, Stephen (2006), “Moral Psychology: Empirical Approaches”, http://plato.stanford.edu/entries/moral-psych-emp.
Holton, Richard (2013), “moral psychology”, In: http:// people.ds. cam.ac.uk/ rjh221/mit.courses/moralpsych/Lecture2.pdf
Maslow, A. H. (1954), Motivation and personality, New York: Harper & Row.
Nietzsche, F. (1927), Ecce Homo. In The philosophy of Nietzsche (C. P.Fadiman, Trans.), New York: Random House (Original work published 1888).
Rand, A. (1964), The virtue of selfishness: A new concept of egois, New York: NewAmerican Library.
Rawls, J. (1971), A theory of justice, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Rogers, C. R. (1951), Client-centered therapy: Its current practice, implications, and theory. Boston: Houghton Mifflin.
Stich, Stephen, John M. Doris & Erica Roedder (2011), altruism, in The Handbook of Moral Psychology, ed. by The Moral Psychology Research Group, Oxford University Press (DRAFT).