اخلاق عبادی دعا در ماه رمضان بر اساس تحلیل محتوای دعاهای 44 و 45 صحیفۀ سجادیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهراء (س) تهران ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

3 کارشناس ارشد علوم قران و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

چکیده

کلام امامان معصوم(ع)، پس از قرآن کریم، از مهمترین منابع در تبیین معارف دینی هستند که با تجزیه و تحلیل کلام این بزرگواران می‌توان به دیدگاه‌ها و مبانی نظری کلام‌شان دست یافت. در این میان، صحیفۀ سجادیه که شامل دعاهای امام‌سجاد(ع) است، از محتوا و مضامین دقیق اخلاقی، تربیتی و اعتقادی برخوردار است. دعاهای 44 و 45 صحیفۀ سجادیه با عناوین دعا به هنگام فرارسیدن ماه رمضان و دعای وداع با ماه رمضان، مشتمل بر نکات اخلاقی و تربیتی نسبتاً جامعی است که تحلیل آن‌ها بیانگر ژرفای معارف امام‌چهارم(ع) در خصوص دعا در ماه رمضان است. در این مقاله تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک تحلیل مضمون، مضامین موجود در این دعاها بررسی شده و در نهایت، ساختار این دو دعا ترسیم شود. در پرتو بررسی صورت گرفته، نتایج تحلیل نشان داد محتوای این دو دعا مشتمل بر موضوعات شناخت فضائل ماه رمضان، تحمید الهی، درخواست بخشش، الهام شکر از سوی خداوند، انفاق در راه خدا، درخواست توفیق اعمال صالح و صلوات است. امام‌سجاد(ع) در این دو دعا، نمونه عالی از ادب نیایش در ماه رمضان را به تصویر کشیده است که این امر عاملی برای صیقل جان و آرامش روح و رابطه بین انسان و خالق هستی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Ethics of Prayer in The Month of Ramadan Based on the Content Analysis of Ṣaḥīfa al-Sajjādīyya; The Supplications Forty-four and Forty-five

نویسندگان [English]

  • fatemeh alaee rahmani 1
  • zahra sarfi 2
  • masomeh khazaali 3
1 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
3 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

After the Holy Quran, The Infallible Imams’ speeches are the main sources in explaining Islamic teachings. Therefore, analyzing their speeches would pave the way to reach the Islamic theoretical bases and thoughts. Ṣaḥīfa al-Sajjādīyya is composed of supplications with moral, educational and religious themes. The supplication forty-four for the welcoming of the month of Ramadan and forty-five in bidding farewell to the month of Ramadan contain comprehensive moral and enlightening issues which studying them will reveal the depth of Imam Sajjād's knowledge on this month. Thus, we seek to study the two supplications via the method of content analysis to understand their underneath themes and picture their schemata. The findings reveal that the prayers encompass themes such as to know the virtues and blessings of the month of Ramadan, praise to God, ask for forgiveness, divine inspiration of gratitude, Infāq for the sake of God, and ask the divine grace to do good deeds. Furthermore, the two supplications are the best examples of Islamic prayers for the month of Ramadan, which purify souls and pacify the hearts to connect human beings with Heavens.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ṣaḥīfa al-Sajjādīyya
  • the supplication forty-four
  • the supplication forty-five
  • Content analysis
  • divine praising
  • repentance

مراجع

  1. صحیفه سجادیه.
  2. ابن منظور، محمدبن مکرم، (1414ق). لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دارصادر.
  3. اتسلندر، پتر(1371). روش‌های تجربی تحقیق اجتماعی. ترجمۀ بیژن کاظم‌زاده. مشهد: آستان قدس رضوی.
  4. احمدی، ذکرالله (1386ش). پژوهشی در صحیفه امام سجاد7، قم: انتشارات ناصر.
  5. اعرافی، علیرضا و همکاران (1398ش)، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی: اهداف تربیت از دیدگاه اسلام (2)، چاپ پانزدهم، تهران: سمت.
  6. انصاریان، حسین (1389ش)، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، قم: دارالعرفان.
  7. باردن، لورنس (1375). تحلیل محتوا. ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  8. جانی‌پور، محمد (1390). اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوایی مکاتبات امام علی7 و معاویه. تهران: دانشگاه امام صادق7.
  9. جوادی آملی، عبدالله (1388ش)، حکمت عبادات، قم: اسراء.
  10. -------------- (1388ش)، تسنیم، قم: اسراء.
  11. خزائلی، معصومه (1400ش)، «تحلیل محتوای دعاهای 44 و 45 صحیفه سجادیه»، استاد راهنما: فاطمه علائی رحمانی، دانشگاه الزهراء3، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
  12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
  13. طباطبایی، محمدحسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  14. فراهیدی، خلیل بن احمد(1409ق)، کتاب العین، قم: هجرت.
  15. فهری، احمد (1388ش)، شرح و ترجمۀ صحیفۀ سجّادیّه، چاپ دوم، تهران: سازمان اوقاف و امور خیریّه، اسوه.
  16. قرشی، علی اکبر(1371ش)، تفسیر أحسن الحدیث، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
  17. قهپایی، بدیع الزمان (1374ش)، ریاض العابدین فی شرح صحیفة سید الساجدین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
  18. کبیر مدنى، سید علیخان بن احمد (1409ق)، ریاض السالکین فی  شرح صحیفة سیّد الساجدین‏، تحقیق: محسن حسینى امینى، قم: دفترانتشارات اسلامى‏.
  19. کریپندورف، کلوس (1378). ت‍ح‍ل‍یل‌ م‍ح‍توا: م‍بان‍ی‌ روش‌ش‍ن‍اس‍ی‌. ترجمۀ هوشنگ نائینی، تهران: انتشارات روش.
  20. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏ (1407ق)، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفارى و محمد آخوندى، محمد، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  21. مدرسی چهاردهی، محمّدعلی (1379ش). شرح صحیفۀ سجّادیّه، تهران: انتشارات مرتضوی.
  22. مصطفوی، حسن(1360ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  23. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران(1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  24. ممدوحی، حسن (1383). شهود و شناخت. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  25. هومن، عباس(1393). راهنمای عملی تحلیل محتوا. تهران: مبتکران.
فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اخلاق کاربردی
دوره 18، شماره 46 - شماره پیاپی 68
بامحوریت اخلاق‌کنشگری روحانیت(2) به سفارش‌میز اخلاق ‌از قطب اخلاق، خانواده و سبک زندگی
شهریور 1401
صفحه 149-176

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 15 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار