مسئولیت اخلاقی نگهداری از سالمند در آموزه های اسلامی (دامنه وقلمرو)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 رئیس سابق اداره پژوهش پژوهشکده اسلام تمدنی-دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی

2 عضو هیأت علمی گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در استان قم

چکیده

افزایش سریع جمعیت سالمندان کشور، واقعیتی غیرقابل انکار است.عدم آگاهی از وظایف ومسؤولیت هایی که افراد ویا نهاد ها در برابر آنها دارند تأثیر قابل‌توجهی بر افراد سالمند،خانواد ه آنها و جامعه دارد.
با توجه به اینکه دامنه و نوع مسؤلیت ها در برابر سالمندان با نیازهایی که انها دارند متناظر است،پس از بحث مقدماتی درباره این نیازها به ویژه در دنیای مدرن و به دنبال تغییراتی که در ارزش ها،الگوهای رفتاری و معیارهای اخلاقی بوجود آمده،در مورد جایگاه اجتماعی سالمندان در نهاد خانواده و مقدار ونیز چگونگی مسؤلیت فرزندان وافراد دیگر ونیز نهادهای اجتماعی به ویژه دولت بررسی می شود.
منبع اصلی الهام بخش این تحقیق آموزه های اسلامی است به ویژه روایات اسلامی ازاهل بیت است.
در بخش اول مهم‌ترین نیازها توضیح داده شده‌اند ودر بخش اصلی مقاله دامنه مسؤلیت در قبال سالمندان فراترازفرزندان دیده شده است.ونیز جهت گیری اصلی مسؤلیت ها حفظ کرامت سالمندان وبرآوردن نیازهای آنها با این رویکرد است.
روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع معتبر، کتب و مقالات گردآوردی شده است.
نتایج بدست آمده:
- مسئولیت اصلی یعنی حفاظت فیزیکی وحمایت روحی وعاطفی همه جانبه در قبال والدین برعهده فرزندان است گرچه نزدیکان ونهادها نیز در قبال آنان مسئولند وانجام این مسئولیت باید همراه با تکریم وحفظ حرمت والدین باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Ethical Responsibility of Elderly Care in Islamic Doctrine (Scope and Territory

نویسندگان [English]

  • tala bazzi 1
  • masoud azarbayejani 2
1 The former head of the research department of the Islam Tadamani Research Institute
2 عضو هیأت علمی گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در استان قم
چکیده [English]

The rapid increase in the country's elderly population is an undeniable fact. The lack of awareness of the duties and responsibilities that individuals or institutions have towards them has a significant effect on the elderly, their families, and society.
Considering that the range and type of responsibilities towards the elderly correspond to the needs they have, after the preliminary discussion about these needs, especially in the modern world and following the changes that have occurred in the values, behavioral patterns and ethical standards, in The case of the social position of the elderly in the family institution and the amount and manner of responsibility of children and other people as well as social institutions, especially the government, are examined.
The main source of inspiration for this research is Islamic teachings, especially Islamic traditions from the Ahl al-Bayt (peace be upon them). In the first part, the most important needs are explained, and in the main part of the article, the scope of responsibility towards the elderly is seen beyond the children. Also, the main direction of the responsibilities is to preserve the dignity of the elderly and meet their needs with this approach.
Methods:
The research method of this article is descriptive-analytical. The required information has been collected using the library method and by referring to reliable sources, books and articles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral responsibility
  • Islamic teachings
  • caring for the elderly
  • Elderly
  • Care
  1. قرآن کریم.
  1. آزاد، حجت‌الله و محمد عالم‌زاده نوری (1400)، «مسئولیت اخلاقی در باورمندی و فهم دین»، دانشنامۀ پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، B2n.ir/k66989
  2. آقاجانی، احمد و دیگران (1397)، «تعارضات بین‌فردی در متأهلین ملزم به مراقبت از والد سالمند خود»، پژوهشهای مشاوره، دورۀ17، ش66، ص98-137.
  3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1362)، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  4. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1393)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: مؤسسۀ فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
  1. اتکینسون، آر. اف. (1370)، درآمدى بر فلسفه اخلاق، ترجمۀ سهراب علوى‏نیا، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
  2. اشلمن، آندره (1384-1385)، «مسئولیت اخلاقی»، ترجمۀ علی بورونی، مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)، ش2-3، ص106-139.
  3. امام‌سجاد(ع‌) (1388)، صحیفۀ سجادیه، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: آرزوی دیدار.
  4. بهرامی، فاضل و عباس رمضانی فرانی (1388)، «بهداشت روان سالمند در قرآن و حدیث»، سالمند، س4، ش11، ص70-83.
  5. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1360)، غرر الحکم و درر الکلم، شرح جمال‌الدین محمد خوانساری، تصحیح و تعلیق میرجلال‌الدین حسینی ارموی محدّث، تهران: دانشگاه تهران.
  6. تهرانی، علی (بی‌تا)، شیعه در پیشگاه قرآن و اهلبیت علیهمالسلام، تهران: کتابخانۀ مسجد حضرت ولی‌عصر(عج).
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، ترمینولوژی حقوق، چ18، تهران: گنج دانش.
  8. حبیبی، سلیمان و رضا اکبری (1393)، «تبیین فلسفی مسئولیت اخلاقی از دیدگاه محمدحسین طباطبایی»، پژوهشهای فلسفیکلامی، ش62، ص7-30.
  9. حر عاملی، محمدبن‌حسن (١٤١٤ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث.
  10. حلّی، حسن‌ین‌یوسف (2016م)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مصطفوی.
  11. خطیب بغدادی (1412ق)، الجامع لاخلاق الراوی وآداب السامع و الفقیه و المتفقه(طبع ضمن «الجامع فی الحث علی حفظ العلم»)،تحقیق ابوعبدالله محمودبن‌محمد الحداد، قاهره: مکتبة ابن‌تیمیة.
  12. دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه (1373)، تهران: دانشگاه تهران.
  13. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1986م)، المفردات فی غریب القرآن، استانبول: دار القهرمان للطباعة و النشر و التوزیع.
  14. روحانی، محمود (1366-1368)، المعجم الاحسائی لالفاظ القرآن الکریم، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  • زارعیان، آرمین و دیگران (1392)، «عوامل محدودکنندۀ خانواده در مراقبت از سالمند»، تحقیقات کیفی در علوم سلامت، س2، ش2، ص146-157.
  1. شورای ملی سالمندان (1399)، «سند ملی سالمندان کشور»، دبیرخانۀ شورای ملی سالمندان.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین (1428ق)، رسالة التوحید در: مجموعه رسائل العلامه الطباطبایی، تحقیق صباح الربیعی، قم: باقیات.
  • طبرسی، حسین نوری (المحدث نوری) (بی‌تا)، مستدرک الوسائل، قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء تراث.
  • فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1409ق)، کتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرئی، بی‌جا: مؤسسة دار الهجرة.
  • کلینی، محمدبن‌یعقوب (1379)، اصول کافی، ترجمه و شرح فارسی از محمدباقر کمره‌ای، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  • متقی، علی‌بن‌حسام‌الدین (1401ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، تحقیق بکری حیانی و صفوة السقا، الطبعة الخامسة، بی‌جا: مؤسسة الرسالة.
  • مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهمالسلام، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • محمدقشقایی، افشان (1395)، بار مراقبتی سالمند با ابعاد کارکرد خانواده، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ.
  • مصباح یزدی، مجتبی (1386)، فلسفه اخلاق: اندیشه‌های بنیادین اسلامی، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی‌وپژوهشی امام‌خمینی(ره).
  • مصباح یزدی، محمدتقی (1367)، دروس فلسفه اخلاق، تهران: اطلاعات.
  1. مصباح یزدی، محمدتقی (1394)، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی‌وپژوهشی امام‌خمینی(ره).
  • معتمدی، عبدالله (1399)، روانشناسی سالمندی، تهران: سمت، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی.
  • معین، محمد (1371)، فرهنگ فارسی، چ9، تهران: چاپخانۀ سپهر.
  • معین‌الدین شیرازی (1387)، الکشف الوافی فی شرح اول الکافی (الشروح و الحواشی علی الکافی)، قم: دار الحدیث.
  • مفید، محمدبن‌نعمان (1414ق)، الامالی، بیروت: دار المفید.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1385)، اخلاق در قرآن، قم: مدرسة الامام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع).
  • نوری، علی و سهیلا فارسی (1397)، «انتظارات سالمندان از فرزندان خود»، سالمند، دورۀ13، ش2، ص262-279.
  • ورام، مسعودبن‌عیسی (1376)، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام، تهران: چاپ علی‌اصغر حامد.
دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 71
دومین شماره علمی پژوهشی فصلنامه مطالعات اخلاق کاربردی
خرداد 1402
صفحه 37-64
  • تاریخ دریافت: 02 شهریور 1402
  • تاریخ بازنگری: 16 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 مهر 1402