تحلیل انتقادی غضب و رضایت پیامبر اکرم در کتاب‌های روایی و عرفانی اهل‌سنت

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد.

2 دانشجوی دکترای مدرسی معارف اسلامی گرایش ‌مبانی‌نظری دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

حدیثی در کتب اهل‌ِسنت از لسان نبی مکرم اسلامJ به‌‌صورت دعا نقل شده که عبارت است از «اللَّهُمَّ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ أَغْضَبُ‏ کَما یَغضِبُ البَشرُ وأرضَى کما یَرضَى البَشرُ فَمَن لَعَنتُه مِن أحَدٍ مِن أُمَّتی فَاجعَلها لَه زکاةً و رَحمةً» این حدیث با اختلاف‌‌هایی در الفاظ، مورد پذیرش آنان قرار گرفته است و پایه و اساس برخی از معارف آنها از جمله مبنای مباحث اخلاقی، نبیّ، ولیّ و انسان‌‌شناسی آنها را رقم می‌‌زند. سؤال این است که آیا این حدیث به همین صورت از پیامبرJ نقل شده است و چنین غضب و رضایتی در پیامبرJ وجود دارد یا اینکه بخشی از آن مورد دستبرد جاعلان حدیث با انگیزه‌‌های ویژه قرار گرفته است؟ با توجه به‌‌صراحت اعلام پیامبرJ در خصوص جعل حدیث از طرف دروغ‌‌گویان و نسبت دادن به ایشان، در این مقاله به بررسی این دو صفت پیامبر از دیدگاه این حدیث، با روش تحلیل محتوایی و تا حدودی بررسی سندی می‌‌پردازیم و آنرا با آیات قرآن و روایات محک می‌‌زنیم. به‌‌نظر می‌‌رسد قسمت اول حدیث درست است اما بخش دوم که عبارتست از : «فَمَن لَعَنتُه مِن أحَدٍ مِن أُمَّتی فَاجعَلها لَه زَکاةً و رَحمةً» صحت ندارد و با غرض تطهیر اخلاقی برخی صحابه، به ‌‌پیامبرJ نسبت داده شده است.

کلیدواژه‌ها


. قرآن کریم.##
2. ابن‌بابویه، محمدبن‌على، 1406 ق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، چ2، قم.
3. ابن‌حجر هیتمی، بی‌تا، الصواعق المحرقة على أهل البدع و الضلال و الزندقة، بی‌جا.
4. ابن‌راهویه، اسحاق، 1412، مسند، به‌تحقیق دکتور حسین برد البلوسی، چ1، مدینة منورة: مکتبة الإیمان. ##
5. ابن‌عبد البر، 2000، الاستذکار، ترجمۀ سالم محمد عطا و محمدعلی معوض، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیة. ##
6. ابن‌عربی، 638، فتوحات مکیه، چاپ چهار جلدی، بیروت، دار إحیاء                التراث العربی. ##
7. ابن‌عساکر، 1415، تاریخ مدینة دمشق، ترجمۀ علی شیری، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع. ##
8. ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن‌مسلم، بی‌تا، تأویل مختلف الحدیث، به‌تحقیق اسماعیل اسعردی، بیروت: دار الکتب العلمیة. ##
9. ابن‌کثیر، 1988، البدایة و النهایة، به‌تحقیق علی شیری، چ1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ##
10. ابن‌منظور، 1414، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، چ3، بیروت. ##
11. أحمدبن‌عیسى الأش عری، احمدبن‌عیسى، 1408، النوادر؛ مدرسة الإمام المهدی، چ1، قم: أمیر. ##
12. احمدی میانجی، 1998، مکاتیب الرسول، چ1، قم: دار الحدیث. ##
13. إسحاق‌بن‌راهویه، 1412، مسند، ترجمۀ دکتر عبد الغفور البلوسی، مدینة منورة، مکتبة الإیمان. ##
14. بخاری، تاریخ کبیر، چاپ زیر نظر دکتر محمد عبد المعید خان، دیار بکر، ترکیه: مکتب اسلامیه. ##
15. تستری، بی‌تا، احقاق الحق(اصلی)، بی‌جا. ##
16. خطیب بغدادی، أحمدبن‌علی‌بن‌ثابت، 1974، تقیید العلم، به‌تحقیق یوسف العش، چ2، دار إحیاء السنة النبویة. ##
17. جاد الحق علی جاد الحق، 2008،  إجتهاد الرسول و قضاؤه و فتواه، قاهره، دار نهضت مصر للطباعة و النشر و التوزیع. ##
18. رازی، بی‌تا، تفسیرکبیر، از مصادر تفسیر سنى، چ3، بی‌جا. ##
19. ذهبی(748)، سیر أعلام النبلاء(1413 - 1993 م)، مؤسسة الرسالة، بیروت. ##
20. شرف‌الدین، بی‌تا، ابوهریره، قم: مؤسسة أنصاریان. ##
21. ضحاک، 1991، الآحاد و المثانی، باسم فیصل أحمد جوابرة،                     چ1، دار الدرایة. ##
22. طبرسى، على‌بن‌حسن، 1344ش، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار،                   چ2، نجف. ##
23. طوسى، محمدبن‌الحسن، 1414ق، الأمالی، چ1، قم. ##
24. عسکری، سیدمرتضى، 1997، أحادیث أم‌المؤمنین عائشة، چ1، مجمع                 علمی اسلامی. ##
25. ـــــــــــــــــ ، 1387، نقش عایشه دراسلام، ترجمۀ محمدجواد کرمی، قم: انتشارات دانشکدۀ اصول دین. ##
26. ـــــــــــــــــ ،1388، دو مکتب در اسلام، ترجمۀ محمدجواد کرمی، چ3، قم: دانشکده اصول دین. ##
27. ـــــــــــــــــ ،  1389، نقش ائمه در احیای دین، چ2، تهران: انتشارات علامه عسکری، نینوا. ##
28. ــــــــــــــــ ،  1389، نقش ائمه در احیای دین، ترجمۀ محمدجواد کرمی، چ2، قم: دانشکده اصول دین. ##
29. کلینى، محمد بن‌یعقوب، 1407ق، الکافی، چ4، تهران. ##
30. کورانی، شیخ علی عاملی، 2004، ألف سؤال و إشکال، چ1، دار الهدى.
31. متقی هندی، 1989، کنز العمال، به‌ضبط و تفسیر شیخ بکری حیانی، بیروت: مؤسسة الرساله. ##
32. مجلسى، 1403ق، محمدباقربن‌محمد تقى، بحار الأنوار، چ2، بیروت.
33. مقریزی، 1999، إمتاع الأسماع، به‌تحقیق و تعلیق النمیسی، چ1، منشورات محمد علی بیضون، بیروت: دار الکتب العلمیة. ##
34. ملای رومی، جلال‌الدین محمد بلخی، بی‌تا، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، بی‌تا. ##
35. نووی شافعی، بی‌تا، شرح بر صحیح مسلم، بی‌جا. ##
36. هیثمی، 1988، مجمع الزوائد، بیروت: دارالکتب العلمیة. ##
37. واقدی، بی‌تا، المغازی، بی‌جا.