ساختار گزارههای اخلاقی از دیدگاه ابن‌سینا

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام و اخلاق دانشگاه پیام‌نور.

2 کارشناس‌ارشد فلسفهٔ اخلاق دانشگاه پیام‌نور

چکیده

یکی از مباحث وجود‌شناختی در فلسفۀ اخلاق، ساختار گزارۀ اخلاقی است؛ به این معنا که آیا مدلول قضیه‌‌ای مثل «راست‌گویی خوب است» اخبار است یا انشا؟ آیا انسان خوب‌بودنِ راست‌گویی را کشف می‌کند یا خوب‌بودن را برای راست‌گویی جعل می‌کند؟ نوشتار حاضر با بررسی آثار ابن‌سینا به روش توصیفی‌تحلیلی درمی‌یابد که برخی مبانی او همچون مبدئیت شریعت الهی برای اخلاق و مشهوربودن قضایای اخلاقی، با دیدگاه جعل قضایای اخلاقی سازگار است. ولی دیگر اظهاراتش، ازقبیل قراردادن اخلاق ذیل مباحث فلسفه و برهان‌پذیری گزاره‌های اخلاقی، غیرواقعی و ناشناختی‌بودن گزاره‌های اخلاقی را نفی می‌کند. از مجموع دیدگاه‌های شیخ‌الرئیس به این نتیجه می‌رسیم که دلایل واقعی‌بودن اخلاق قوی‌تر است و ابن‌‌سینا معتقد به اخباری‌بودن گزاره‌های اخلاقی است.

کلیدواژه‌ها


1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌علی، 1364، النجاة، چ2، تهران: مرتضوی. ##
2. ــــــــــــــــــ ، 1400، رسائل، قم: بیدار. ##
3. ــــــــــــــــــ ، 1404، منطق شفا، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی. ##
4. ــــــــــــــــــ ،  1404، الهیات شفا، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی. ##
5. ــــــــــــــــــ ،  1353، رسالۀ منطق دانشنامۀ علائی، چ2، به تصحیح و حاشیه‌نویسی محمد معین و سیدمحمد مشکات، تهران: دهخدا. ##
6. ــــــــــــــــــ ،  1405، منطق المشرقیین، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی. ##
7. ـــــــــــــــــ ،1413، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه‌نصیرالدین طوسی، بیروت: نعمان. ##
8. اصفهانی، محمدحسین، 1374، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج2، به‌تحقیق رمضان قلی‌زادۀ مازندرانی، قم: سیدالشهداء. ##
9. سبحانی، جعفر، 1368، حسن و قبح عقلی یا پایههای اخلاق جاودان، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. ##
10. سبزواری، ملاهادی، 1375، شرح اسماء الحسنی، به‌تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران. ##
11. لاهیجی، ملاعبدالرزاق، 1364، سرمایۀ ایمان در اصول اعتقادات، به‌تصحیح صادق لاریجانی، تهران: الزهراء. ##
12. مصباح یزدی، محمدتقی، 1373، ترجمه و شرح برهان شفاء، به‌نگارش و تحقیق محسن غرویان، تهران: امیرکبیر. ##
13. ــــــــــــــــــ ،  1374، شرح نهایة الحکمة، به‌تحقیق و نگارش ع. عبودیت، تهران: امیرکبیر. ##
14. مک‌ناوتن، دیوید، 1386، بصیرت اخلاقی، ترجمۀ محمود فتحعلی، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی‌پژوهشی امام‌خمینی6. ##
15. جوادی، محسن، 1386، «وابستگی وجودی اخلاق به دین از دیدگاه ابن‌‌سینا»، اخلاق، ش9 و10. ##
16. شریفی، احمدحسین، 1386، «مرور و ارزیابی دیدگاه ابن‌‌سینا دربارۀ حقیقت قضایای اخلاقی»، اخلاق، ش9 و 10.