اخلاق مناظره علمی در سیره امام رضا (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه معارف و مرکز تخصصی مشاوره امام خمینی حوزه علمیه قم

2 رئیس پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم

چکیده

این نوشتار با هدف تبیین مهم‌ترین و اساسی‌ترین ارزش‌های اخلاقی که برای تعیین و ترسیم یک چهارچوب اصلی و مدل صحیح مناظره و گفت‌وگوی علمی لازم و ضروری هستند به بررسی سیره امام رضا7در این خصوص پرداخته است. بنابراین مسأله این پژوهش که با توصیفی‌تحلیلی انجام شده است، بررسی و بازخوانی سیره ارتباطی امام رضا7با مخالفان، معاندان و پیروان سائر ادیان، در حوزه‌های مختلف ارزشی و دست‌یابی به یک مدل و الگوی تربیتی برای مناظره علمی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در الگوی به دست آمده، از یک‌سو اخلاص و برخورداری از دانش و تخصص لازم، به عنوان مهم‌ترین الزامات اخلاقی- حرفه‌ای قبل از ورود به مناظره مطرح می‌شوند و از سوی دیگر، صداقت، عدالت و انصاف، بردباری، سعه صدر و فروتنی، به‌عنوان محوری‌ترین الزامات اخلاقی- حرفه‌ای حین مناظره و از جمله ارزش‌ها و اصول اخلاقی‌اند که باید طرفین، در مدت‌زمان مناظره همواره به آن توجه داشته و از مسیر آن خارج نشوند. در حوزه آداب علمی و هنجارهای رفتاری حین مناظره نیز، احترام و تکریم، حسن استماع و دریافتن مقصود مخاطب، سخن گفتن به اندازه فهم مخاطب، مستدل و مستند گویی، بعد سوم الزامات اخلاقی – حرفه‌ای مناظره را شکل می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Ethics of Scientific Debate in the sīra of Imam Reza (PBUH)

چکیده [English]

In this article, with the purpose of explaining the most important and fundamental ethical values that are necessary and essential for defining a basic framework and the correct model of scientific debate and dialogue, we have analyzed the sīra of Imam Reza with a descriptive-analytical method. So, the question is what general form of educational model of scientific debate, in the different areas of value, we will get by probing and studying  the relationship between Imam Reza and his opponents, religious scholars and followers of different religions? The research findings show that in the obtained pattern, on the one hand, sincerity and the necessary knowledge and expertise are considered as the most important ethical-professional requirements before entering the debate ;On the other hand, honesty, justice and fairness, endurance, tolerance and modesty are among the most important moral-professional requirements during the debate, including the values and ethical principles that must always be taken into consideration by the parties, and they should not go out of the way of those values and principles.
In the area of scientific ethics and behavioral norms during the debate, respect and appreciation, listening comprehension and understanding of the audience's purpose, speaking as readily understood, reasoned and Documentary talking, form the third dimension of the ethical-professional requirements of the debate

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Debate
  • Scientific Debate
  • sīra of Imam Reza (PBUH)
  1. قرآن کریم

    1. ابن‌بابویه، محمد بن على، (1378)،  عیون أخبار الرضا 7چاپ اول‏، تهران‏:           نشر جهان.
    2. ___________________،  (1398 ‏)، التوحید، چاپ اول، قم‏:                       جامعه مدرسین‏.
    3. ____________________‏، (بی‌تا)، علل الشرائع‏، چاپ اول‏، قم‏:            انتشارات داورى‏.
    4. ____________________، (1400)، أمالی الصدوق‏، چاپ پنجم، بیروت‏: انتشارات اعلمى‏.

    5. ____________________ ، (1372)، عیون أخبار الرضا7، مترجم حمیدرضا مستفید- على‏اکبر غفارى‏‏، چاپ اوّل‏،  تهران: نشر صدوق.

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم ( 1414)‏، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
    2. احمدی، حبیب الله (1388)، امام رضا الگوی زندگی، چاپ اول، قم: فاطیما.
    3. انصاری پور، صادق (1394)، مناظره در قرآن، تهران: رشحات المعارف.
    4. امین، محسن (1376)، سیره معصومان، چاپ دوم‏‏، تهران: سروش.
    5. ایروانی، جواد (1393)، فرهنگ روابط اجتماعی در آموزه‌های اسلامی، مهارت گفتگو، چاپ دوازدهم، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    6. بحرانى اصفهانى، عبدالله (1413)، عوالم العلوم و المعارف والأحوال، محقق و مصحح: موحد ابطحى اصفهانى، محمد باقر، چاپ اول‏، قم: ‏مؤسسة الإمام المهدى(f).
    7. پاینده، ابوالقاسم (1382)، نهج الفصاحة‏، چاپ چهارم‏، تهران‏: دنیاى دانش.
    8. ‏ تمیمى آمدى، عبدالواحد (1366)، تصنیف غررالحکم و درر الکلم‏، محقق / مصحح: درایتى، مصطفى‏، قم‏: دفتر تبلیغات‏ حوزه علمیه قم.
    9. جمعی از نویسندگان (1388)، اخلاق کاربردی، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    10. حر عاملى، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة، چاپ اول، ‏قم: مؤسسة              آل البیت:.
    11. خسروى، موسى (1379)، ‏احتجاجات‏، چاپ اول، تهران: انتشارات اسلامیه.
    12. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    13. دیلمى، حسن بن محمد (1412)، إرشاد القلوب إلى الصواب، چاپ اول‏،  قم‏: نشر الشریف الرضی.
    14. رانلدمانسون، دیوید ا. کانوی (1391)، مبانی استدلال، ترجمه قانونی، تورج، چاپ اول، تهران: ققنوس.
    15. رزمجو، حسی (1370)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
    16. رضازاده کهنگی، فریبا؛ فارسی نژاد، علیرضا (1394)، «اصول علمی و اخلاقی مناظره های رضوی»، مجله فرهنگ رضوی، سال سوم، شماره 91، ص 37-58.
    17. سلمان نژاد، مرتضی، پاکتچی، احمد (1392)، ابعاد شخصیت و زندگی حضرت امام رضا7، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادق7.
    18. شامی، یوسف بن حاتم‏ (1420)، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم‏، چاپ اول‏، قم: جامعه مدرسین.
    19. شریفی، احمد حسین (1384‏)، آیین زندگی، چاپ اول، قم: دانشگاه معارف.
    20. شریفی، عنایت الله؛ دنیادیده، حسین (1392)؛ «شیوه ها و ویژگی های مناظره امام رضا7»، مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، زمستان، شماره 290، ص109- 122.
    21. شریف قرشى، باقر (1382)، پژوهشى دقیق در زندگانى امام رضا7، ترجمه صالحى، سید محمد‏، چاپ اوّل‏، تهران: اسلامیة.
    22. طباطبایى، سید محمدحسین(1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
    23. طبرسى، فضل بن حسن (1417)، إعلام الورى بأعلام الهدى، چاپ اول،              قم: آل البیت‏.
    24. طبرسى، احمد بن على (1403)، الإحتجاج على أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمدباقر، چاپ اول، مشهد: نشر مرتضى.
    25. طبرسى، على بن حسن (1374)، مشکاة الأنوار، ترجمه عطاردى، چاپ اول، تهران، عطارد.
    26. طوسى، محمد بن الحسن‏ (1414)، الأمالی، مصحح: مؤسسة البعثة، چاپ اول ، قم‏: دار الثقافة.
    27. عاملى، سید محسن امین (1376)، سیره معصومان‏، ترجمه حجتى کرمانى‏، على، چاپ دوم‏، تهران: سروش‏.
    28. عباس نژاد، محسن (1393)، امام رضا و مناسبات دین و عقل، چاپ اول، مشهد: نشر بنیاد پژوهش‌های قرآن حوزه و دانشگاه.
    29. العروسى الحویزى، عبد على بن جمعة (1415)، تفسیر نور الثقلین‏، مصحح: رسولى محلاتى، سید هاشم‏، چاپ چهارم‏، قم‏.
    30. عمید، حسن (1379)، فرهنگ عمید، چاپ 21، تهران: امیرکبیر.
    31. غفاری، محمد هادی؛ باغبانزاده، محمد رضا ( 1396)، « شاخص‌های اخلاقی در مناظرات رضوی»، مجله پژوهش نامه اخلاق، شماره 35 ، ص 103 – 122.
    32. فرانکنا، ویلیام کی (1376)، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، چاپ اول، قم: موسسه فرهنگی طه.
    33. کارخانه، علی (1392)، سیره سیاسی امام رضا7 و تحلیل مسئله ولایت‌عهدی، قم: بوستان کتاب.
    34. کلینى، محمدبن‌یعقوب (1407)، الکافی، چاپ چهارم‏، تهران‏:                      دار الکتب الإسلامیة.
    35. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی (1403)، بحار الأنوار‏، چاپ دوم، بیروت:               دار إحیاء التراث العربی. ‏
    36. محمودی، مرضیه؛ خاکپور، حسین؛ گلی، مهرناز؛ نوری، ابراهیم ( 1394)؛ «اخلاق مناظراتی و مناظرات اخلاقی در سیره رضوی و شیوه بکارگیری آن در کرسی های آزاداندیشی»، مجله اخلاق زیستی، شماره 15، ص 163 – 194.
    37. محمدی ری‌شهری، محمد (1372)، بحث آزاد در اسلام چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
    38. _______________ (1386)، دانش‏نامه عقاید اسلامى،‏ چاپ دوم، قم: موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث.
    39. مجیدی، حسن (1392)؛ «تحلیل گفتمان مناظره های امام رضا 7»، مجله فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 2 ، ص 9 – 40.
    40. مصاحب، غلامحسین (1380)، دائرة المعارف فارسی، چاپ دوم،                         تهران: امیرکبیر.
    41. مصباح یزدی، محمدتقی (1387)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، چاپ دوم، قم: انتشارات موسسه امام خمینی;.
    42. ______________ (1386)، فلسفه اخلاق، چاپ سوم، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
    43. مفید، محمد بن محمد (1413)، الإختصاص‏، محقق و مصحح:                           غفارى، علی‌اکبر و محرمى زرندى، محمود، چاپ اول، قم: ‏ الموتمر العالمى                  لالفیة الشیخ المفید. ‏
    44. ______________ (1413)، «ب»،  الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، چاپ اول، قم: نشر کنگره شیخ مفید‏.
    45. مکارم شیرازی، ناصر (1393)، مناظرات تاریخی امام رضا7، چاپ چهارم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
    46. مظفر، محمدرضا (1382)، المنطق، قم: جامعه مدرسین.
    47. میرصادقی، میمنت (1373)، واژه‌نامه هنر شاعری، چاپ اول، تهران: کتاب مهناز

    نورى، حسین بن محمدتقی (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، چاپ اول، قم‏: مؤسسة آل البیت:.