مبانی جهان شناختی اخلاق زیست‌محیطی در اندیشه صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور

2 محقق پست دکتری دانشگاه اصفهان

چکیده

با پیشرفت صنعت و فناوری، اگرچه رفاه فراهم‌تر و زندگی برای بشر آسان‌تر گردیده و بسیاری از مشکلات او برطرف شده است، با مشکلات نوظهور و حتی بحران‌هایی روبه‌رو هستیم که مهار آن‌ها در آینده بسیار سخت و چه‌بسا ناممکن است. یکی از این بحران‌ها، تخریب مستمر و فزایندۀ محیط­زیست است که در واقع، در ناهنجاری­های اخلاقی ریشه دارد؛ زیرا نتیجۀ زیاده‌خواهی و نگاه ابزاری به همه‌چیز و ازجمله طبیعت است. بنابراین، ضرورت دارد مسئلۀ محیط‌زیست از این منظر بیشتر موردتوجه و پژوهش قرار گیرد. البته رهیافت اخلاقی به محیط‌زیست درگرو مبانی فکری‌ای است که برخاسته از اندیشه و نگرش‌های اندیشه‌وران است؛ از این نظر، برای هرگونه اقدام اساسی و پایدار با نگاه اخلاق‌مدارانه به زیست محیط، باید به هریک از این مبانی نگاه ویژه شود؛ زیرا می‌تواند به نگرش و رفتار اخلاقی انسان با طبیعت جهت دهد و در ارتباط مناسب، متعادل و پایدار او با طبیعت نقش بسزایی داشته باشد. به همین دلیل، در مقالۀ حاضر کوشش شده است به روش توصیفی‌تحلیلی، مبانی جهان‌شناختی اخلاق زیست‌محیطی با تمرکز بر اندیشه‌های دینی‌فلسفی ملاصدرا بررسی شود و نقش آن‌ها در نگاه اخلاقی به زیستگاه انسان تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Cosmological Foundations of Environmental Ethics in Mulla Sadra Thought

نویسندگان [English]

  • Naser Momeni 1
  • mj movahedi 2
1 Department of Islamic Philosophy and Theology, Payame Noor University
2 Post Doctoral Researcher in Isfahan University
چکیده [English]

 
With the advances of industry and technology, although the Welfare has become more available and life, easier for humankind and many of its problems have been resolved, but we are faced with many problems and even crises, that if left unchecked, it will be very difficult and perhaps impossible to restrain them in the future. One of these crises is the continual and increasing destruction of the environment, which is actually rooted in moral anomalies, because it is the result of excessive desire and see everything as a tool, including nature. Therefore, the issue of the environment needs to be further investigated and studied from this perspective. Ethical approach to the environment but depends on the intellectual basis that comes from thinkers'' attitudes. Accordingly, for each fundamental and sustainable action, with an ethical view of the environment, it is necessary to examine each of these Foundations in particular; because it can direct our ethical attitude and behavior towards it and play an important role, balanced and sustainable relationship with nature. For this reason, the present paper has attempted to examine, in a descriptive-analytical way, the Cosmological foundations of environmental ethics, focusing on Mulla Sadra''s religious-philosophical ideas and to explain their role in the ethical view of human habitat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Environment
  • Mulla Sadra
  • Cosmos
  • crisis
  • human
  1. قرآن کریم.
  2. بهرام‌پور، مرضیه (1390)، دین، طبیعت و بحران محیط‌زیست، اصفهان: نقش مانا.
  3. بیدهندی، محمد و محسن شیراوند (1394)، «بررسی اخلاق زیست‌محیطی با پردازش نظریۀ گایا و قاعدۀ فلسفی بسیطة الحقیقة»، انسانپژوهی دینی، س12، ش33: 77-95.
  4. سبزواری، حاج ملاهادی(1981ق)، التعلیقات علی الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار التراث العربی.
  5. سعدی (1386)، کلیات سعدی، بر اساس تصحیح محمدعلی فروغی، مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر.
  6. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1302ق)، مجموعة الرسائل التسعة، قم: کتبة المصطفوی.
  7. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار التراث العربی.
  8. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1360)، الشواهدالربوبیة، تعلیق و تصحیح و مقدمۀ سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  9. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1362)، مبدأ و معاد، ترجمۀ احمدبن‌محمد الحسینی اردکانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  10. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1363الف)، اسرارالآیات، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  11. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1363ب)، مفاتیح‌الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  12. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1381)، کسر اصنام الجاهلیة، تصحیح محسن جهانگیری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  13. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1382)، اسفار اربعه، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  14. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1384)، رسالۀ سه اصل، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
  15. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1370)، مجموعه رسائل، بی‌جا: دفتر نشر  فرهنگ اسلامی.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  17. عابدی سروستانی، احمد، منصور شاه‌ولی و مصطفی محقق داماد (1386)، «ماهیت و دیدگاه‌های اخلاق زیست‌محیطی با تأکید بر دیدگاه اخلاق اسلامی»، فصلنامۀ اخلاق در علوم فناوری، ش1و2: 59-72.
  18. کرباسی‌زاده، علی و محسن شیراوند (1394)، «تبیین علل معرفتی بحران‌های محیط‌زیستی در تطبیق مبانی فلسفی بیکن و ملاصدرا»، اخلاق زیستی، س5، ش17: 11-31.
  19. گرجی، ابوالقاسم (1363)، « اسلام و محیط‌زیست»، نشریۀ نور علم، ش4: 111-114.
  20. محقق داماد، مصطفی (1393)، الهیات محیط‌زیست، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
  21. مصطفی‌پور، محمدرضا (1391)، «ارزش ذاتی طبیعت در نگاه صدرالمتألهین شیرازی»، حکمت اسراء، ش12: 113-128.
  22. مطهری، مرتضی (1361)، نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران: صدرا.
  23. مطهری، مرتضی (1376)، مجموعه آثار (ج6: آشنایی با قرآن)، تهران: صدرا.
  24. مطهری، مرتضی (1377الف)، بیست گفتار، چ14، تهران: صدرا.
  25. مطهری، مرتضی (1377ب)، نظام حقوق زن در اسلام، چ26، تهران: صدرا.
  26. مطهری، مرتضی (1381)، یادداشت‌های استاد مطهری، چ2، تهران: صدرا.
  27. مولوی، جلال‌الدین محمد (بی‌تا)، مثنوی معنوی، به‌همت نیکلسون،  تهران: مولی.
  28. نصر، سیدحسین(1377)، «دین و بحران زیست‌محیطی»، ترجمۀ محسن مدیر شانه‌چی، فصلنامۀ نقد و نظر، ش18 و 17: 88-107.