آزادی ملاقات با متهم در سنجۀ شریعت، اخلاق و قانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

10.22081/jare.2024.67171.1850

چکیده

برپایه قوانین رایج، درشمار زیادی ازجرائم، از زمان توجه ‌اتهام ومقدمات رسیدگی تا تکمیل پرونده قضائی برای ‌صدور حکم نهائی، متهم تحت‌نظر قرارمی‌گیرد. این پرسش مطرح است که اقتضای مبانی‌شرعی واخلاقی درخصوص ملاقات آزادانه وی با افراد، ازجمله وکیل، چیست؟ پژوهش بنیادی حاضر، به‌روش توصیفی‌تحلیلی، به ‌تحلیل اخلاقی مسأله با ریشه‌های فقهی و بررسی تعارض‌های احتمالی برخی قوانین می‌پردازد؛ یافته‌ها حاکی از آن است‌که بامحک اخلاق وملاک‌ اعتدال میان رعایت حال متهم وحفظ حریم جامعه، منع مطلق ملاقات، چه‌بسا غیراخلاقی، آسیب‌زا وناموجّه بوده، جواز مطلق آن‌ نیز ممکن است درتعارض با اخلاق، حکمت و قانون قرارگیرد. درواقع، هدف اصلی ازوضع چارچوب‌های متنوع درتدابیر سیاست‌مدن، تأمین فضائل ومکارم اخلاق، چون، قسط،عدل،انصاف واعتدال درامور بوده که عامل اصلاح رعیّت وبلاد دانسته شده‌است. نتایج، بیانگر آنست‌که اگر به ‌‌تشخیص قاضی‌عادل، ملاقات بامتهم، فرایند کشف‌حقیقت را دچارتأخیر یاآسیب‌ کند، مثل این‌که راه‌مجادله وگریز ازقانون را به او بیاموزد، بحکم عقل، فطرت واخلاق، باید تاسرحدّ تأمین مصالح، آن‌را محدودکرد. ازسوی ‌‌دیگر، ممکن است منع مطلق ارتباط متهم با دیگران، آسیب‌های روحی یاجسمی ناروا برای او یا بستگانش بدنبال داشته، درتعارض با حقوق شهروندی قرار گیرد. بنابراین، درمجموع، باید با لحاظ مبانی عقلی واخلاقی، راه اعتدال پیموده و درجهت تأمین عدالت، ضمن به رسمیت شناختن حق‌ملاقات و حضور وکیل، بسته به چند وچون شواهد موجود علیه متهم، با تحدید یا نظارت برآن، باابزارهای نوین، راه تحریف حقیقت را تاسرحدّ امکان، بست؛ چه، یکسان پنداشتن متهمی که شواهد روشنی علیه او وجود دارد، اماهنوز حکم قطعی محکومیتش صادرنشده، با شهروند عادی غیرمتهم، درتنافی با ارتکاز عقلائی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Freedom to meet with the accused, in the measure of Sharia, ethics and law

نویسنده [English]

  • Mahdi Movahedi Moheb
Department of law, Faculty of humanities, Sesmnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

Under existing law, the accused is considered in many crimes, from the time the charge is considered and the trial to the completion of the case for a final verdict. The question is, what is the opinion of the religious and moral principles regarding his free meeting with other people, including a lawyer? The findings indicate that by morality and knowing the criterion of establishing a balance between respecting the accused and maintaining the privacy of society, the absolute prohibition of meeting is irrational and unjustified, its absolute permission is also against morality and wisdom of the need for justice. The results indicate that if, at the discretion of the judge, the meeting with the accused is corrupt, delays or damages the process of discovering the truth, including teaching him the way to argue and evade the law, according to reason, nature and morality, he should the supply of materials prevented it. On the other hand, the absolute prohibition of the accused's communication with others may result in undue physical or mental harm to him or his relatives, and may be in conflict with the rights of citizens. Therefore, in terms of rational and moral principles, one should follow the path of moderation and in order to ensure justice, while recognizing the right to meet, by monitoring it, close the way of distorting the truth as much as possible; that is a delicate and sensitive task, by its nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • freedom to meet with the accused
  • human rights
  • civil rights
  • the measure of morality and Sharia
  • justice
  1. منابع

    1. قرآن کریم.
    2. آخوندی، محمود (1388)، آیین دادرسی کیفری، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    3. آشوری، محمد (1384)، آیین دادرسی کیفری، تهران: سمت.

     

    1. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، ابوجعفر محمدبن علی‌بن الحسین (1393)، من لایحضره الفقیه، تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    2. انصاری، مرتضی بن محمد أمین (1423ق)، فرائد الأصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
    3. بابایی، محمدعلی و علی افراسیابی (1389)، «حق برخورداری متهم از وکیل مدافع در مرحلۀ تحقیقات ‌مقدماتی»، مجلۀ آموزه‌های حقوقی، ش35، ص39-60.
    4. بیات، محمدرضا (1380)، دادرسی انتظامی و تقصیرات انتظامی قضات، تهران: خط سوم.
    5. جعفری، محمدتقی (بی‌تا)، وجدان، تهران: انتشارات اسلامی.
    6. خراسانی (آخوند)، محمدکاظم (بی‌تا)، کفایة الأصول، بیروت: آل البیت(ع).
    7. روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی‌ ایران.
    8. زراعت، عباس و علی مهاجری (1385)، شرح قانون آیین دادرسی کیفری، تهران: فکرسازان.
    9. زراعت، عباس، حمیدرضا حاجی‌زاده و یاسر متولّی جعفرآبادی (1389)، قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، تهران: خط سوم.
    10. سبحانی، جعفر (1430ق)، الوسیط فی أصول الفقه، قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
    11. طبسی، نجم‌الدین (1416ق)، موارد السجن فی النصوص و الفتاوی، قم: مکتب ‌الإعلام ‌الإسلامی.
    12. طوسی، خواجه نصیرالدین (1369)، اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی، علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.
    13. غزالی، أبوحامد محمد بن محمد (1387)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
    14. قاضی‌ابویوسف، یعقوب ‌بن ابراهیم (1399ق)، کتاب الخراج، بیروت: دار المعرفة.
    15. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1385)، با آخرین اصلاحات، قم: جمال.
    16. قانون اصول محاکمات جزایی سوریه (1371)، ترجمۀ محمد آشوری و جلیل امیدی نبی‌کندی، تهران: دانشگاه تهران.
    17. قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی ‌و انقلاب در امور کیفری (مصوّب 04/12/1392).
    18. قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی‌ و انقلاب در امور کیفری (مصوّب 28/06/1378).
    19. قانون مجازات اسلامی (با آخرین اصلاحات).
    20. قرشی (إبن‌الإخوة)، محمدبن محمدبن أحمد (1408ق)، معالم القربة فی أحکام الحسبة، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
    21. کاشف‌الغطاء، محمدحسین (1424ق)، تحریر المجلّـة، تحقیق الشیخ‌ محمّد الساعدی، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة.
    22. مجموعۀ تنقیحشدۀ قوانین و مقرّرات جزایی (1382)، معاونت ‌حقوقی قوۀ‌ قضائیه.
    23. مظفر، محمدرضا (1386)، أصول الفقه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    24. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1407ق)، مبانی تکملـة المنهاج، قم: انتشارات لطفی و دار الهادی.
    25. نراقی، محمدمهدی (بی‌تا)، جامع السعادات، قم: مکتبة الداوری.
    26. نوری، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: آل ‌البیت(ع).
دوره 19، شماره 5 - شماره پیاپی 74
پنجمین شماره علمی پژوهشی فصلنامه مطالعات اخلاق کاربردی
اسفند 1402
صفحه 63-93
  • تاریخ دریافت: 28 مرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 23 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 26 دی 1402